Je hebt een zekere leeftijd bereikt. Je bent net aan de leesbril en je gewicht is toch iets hoger geworden dan je ooit had gehoopt. Je voelt je op zich nog gezond. Maar toch … Wat is er dan lekkerder dan even een periodieke keuring te laten doen. Een APK voor het lichaam. Gewoon, voor de zekerheid.
Aan de Algemene Periodieke Keuring voor de auto wil ik niets afdoen, maar bij zo’n APK voor het lichaam dringt zich bij mij onherroepelijk het beeld op van een paar sjoemelende tweedehandsautohandelaren. Van die Van Kooten en De Bie-typetjes. “Heeft altijd bij een oud vrouwtje in de garage gestaan. Echt waar. Doen we er een Gratis APK’tje bij, Jacobse? Tuurlijk Van Es!”
Die APK voor het lichaam is natuurlijk bepaald niet gratis. Maar allez, als iemand daar zelf tweeduizend euro voor over heeft – misschien moeten we om in het jargon te blijven zeggen: ‘twee rooitjes’ – dan moet diegene dat zelf weten.
Uit een recente rekensom van AMC-radiotherapeut Lukas Stalpers blijkt evenwel dat het bepaald niet bij die eigen bijdrage van tweeduizend euro blijft. Iedere ‘medische APK’ kost de samenleving tenminste 400 euro aan – goeddeels onnodige – vervolgkosten. Een commerciële aanbieder van deze medische APK’s, die nu nog noodgedwongen in Duitsland moet werken schat de Nederlandse markt op 80.000 tot 100.000 klanten per jaar. Keer 400 euro: 32 tot 40 miljoen. Per jaar!
Conservatief
De rekensom van Stalpers is even helder als conservatief. De pijn zit hem in het gebruikte instrumentarium. Een vragenlijst, een bloedonderzoek en een hartfilmpje, dat kan nog. Maar het hart van de APK is de Moeder aller beeldvormende technieken: de Magnetic Resonance Imaging. Geen scan zo ‘sexy’ als een MRI. Alleen is een MRI helemaal niet geschikt om ongericht onderzoek mee te doen. Een goede kwaliteit MRI zal – wederom volgens een conservatieve schatting van Stalpers – bij twintig van de honderd willekeurige mensen wel ‘iets’ afwijkends zien. Dat geeft gelijk al een hoop stress en slapeloze nachten die ik niemand gun. Bovendien gaat de teller lopen. Want als u met uw zelf betaalde APK-scan naar de huisarts gaat en hem of haar laat zien dat er ‘een vlekje’ op zit, dan zal die u op kosten van de gezondheidszorg moeten doorsturen voor een vervolgonderzoek bij de specialist.
Stalpers gaat ervan uit dat van de twintig gevonden vlekjes er maar twee echt problematisch zijn. Misschien bent u er in zo’n geval bij gebaat dat u het snel hebt gevonden dankzij die APK. Misschien bespaart de samenleving met die vroege opsporing wel geld. Maar misschien ook niet. Van veel ‘vlekjes’ toont de wetenschappelijke literatuur aan dat het hooguit een kwestie is van ‘iets eerder horen dat u ziek bent of gaat worden’. Had u dat eigenlijk wel allemaal van te voren willen weten?
Ook op die achttien van de twintig vlekjes die loos alarm zullen blijken wordt het nodige onderzoek losgelaten. En dat is niet altijd zonder risico. Invasief vervolgonderzoek gaat gepaard met angst, zorgen, kosten en helaas ook altijd een kleine kans op schade. En dat allemaal vanwege loos alarm na een vrijwillige APK.
Meerderheid
Kon de Nederlander al vlak over de grens een Total Body Scan laten maken, als het aan minister Schippers ligt mag dat straks ook in Nederland. En uit een poll van de wakkere krant van Nederland begrijp ik dat maar liefst 92 procent van de Nederlanders eigenlijk wel vindt dat je dit gewoon moet kunnen. Zou het onder druk zijn van die schijnbaar democratische meerderheid dat onze minister onder bepaalde voorwaarden wel wat ziet in het toestaan van een scan? In antwoord op Kamervragen van de SP zei zij dat “mensen zelf een afweging moeten kunnen maken en wil ik kijken naar de voorwaarden waaronder een dergelijk aanbod in Nederland mogelijk zou zijn”.
Schijnzekerheid
Misschien moet ik gewoon vertrouwen hebben in de Gezondheidsraad die zij vervolgens om advies heeft gevraagd. Maar op mijn beurt roep ik nu alvast: “Alstublieft mevrouw Schippers, doe het niet!” Als universitair medische centra proberen we op alle mogelijke manieren de evidence in de zorg te brengen en te houden. En naast de onrust en schijnzekerheid zijn ook nog eens alle bewijzen in het nadeel van deze ongerichte keuringen. Ook AMC-er Stalpers bewijst dat weer. Binnen de NFU werken we momenteel aan een gedegen, op wetenschap gebaseerde notitie voor de toekomst van de zorg. Zichtbaar zinnige en zuinige zorg, staat daar nu als werktitel boven. Als we aan de ene kant de realiteitszin in de zorg willen terugbrengen, en aan de andere kant gaan we dit soort beleving van schijnzekerheid faciliteren, dan zijn we oliedom bezig. Dan bedrijven we zichtbaar onzinnige en peperdure zorg. Jacobse en Van Es zouden er wel raad mee weten!
Guy Peeters, voorzitter NFU