Een ziekenhuis zal zich gemakkelijk kunnen committeren aan inzetten op gezondheid (Doelstelling I), dat is immers de kerntaak. Het gaat juist om de balans tussen het blijven uitvoeren van die taak, en ondertussen ook reductie kunnen realiseren op het gebied van directe CO2-uitstoot (Doelstelling III), primair grondstoffengebruik (Doelstelling IV) en medicijngebruik (Doelstelling V). Dat is waar de schoen wringt.
Haalbaarheid
Hoewel de Green Deal 3.0 concreter en minder vrijblijvend is dan de vorige Green Deals, ligt het nog open hoe de vijf doelstellingen van de Green Deal te bereiken zijn. Doelstelling III: ‘55% minder directe CO2-uitstoot in 2030 en klimaatneutraal in 2050’ is weliswaar concreet en exact, maar de route daar naartoe is voor iedere zorginstelling zelf in te vullen. De hieraan verbonden acties bieden weinig soelaas, en zijn met name gericht op het vastgoed. Uiteraard is verduurzaming van het gebouw een goed idee, maar de haalbaarheid van deze doelstelling voor een individuele zorginstelling is daarmee afhankelijk van bijvoorbeeld de leeftijd van het gebouw. Doorgaans geldt: hoe ouder het gebouw, hoe hoger de kosten om het klimaatneutraal te kunnen verwarmen.
Misleidend
Andersom kan reductie op directe CO2-uitstoot ten opzichte van het voorgaande jaar als doelstelling misleidend zijn. In het crisisjaar 2020 hebben vrijwel alle zorginstellingen aanzienlijk minder energie verbruikt dan het jaar daarvoor, maar we weten allemaal dat dat niet kwam door inspanningen rondom duurzaamheid. Zou het niet veel beter zijn om de reductiedoelstellingen te verbinden aan de geleverde productie van een zorginstelling? Dan kan de balans met Doelstelling I behouden blijven.
Uitstootreductie, of deze nou wel of niet aan zorgproductie gekoppeld is, kan alleen aangetoond worden wanneer deze gemeten wordt. Pas wanneer bekend is wat vandaag de uitstoot is én wat de grootste veroorzakers zijn van die uitstoot, kunnen datagedreven keuzes gemaakt worden om de doelstelling van de Green Deal 3.0 te behalen.
Opbouw van de milieu-impact
Hiermee stuiten we op een elementair probleem. Op dit moment is er geen gestandaardiseerde methodologie om de opbouw van de milieu-impact te koppelen aan de verschillende productie-onderdelen van een ziekenhuis. De inzichten blijven nu steken op organisatieniveau. Met de nodige inspanning is vast te stellen wat de organisatie als geheel aan energie verbruikt, hoeveel uitstoot wordt veroorzaakt door alle goederen en medicijnen die worden ingekocht en hoeveel uitstoot gebonden is aan het afval van een instelling. Maar het is veel moeilijker om vast te stellen hoe die uitstoot zich verhoudt tot de daadwerkelijke productie. Welk percentage van de uitstoot komt op het conto van de OK? Welk percentage is toe te schrijven aan het geproduceerde afval? En welke impact wordt veroorzaakt door een patiënt met een versleten heup te behandelen?
Benchmark
De milieu-impact van een behandeling wordt zowel veroorzaakt door indirecte effecten, zoals verwarming, als door directe effecten, zoals het gebruik van (wegwerp)beschermingsmiddelen. Het zal daarom best ingewikkeld worden om, bijvoorbeeld, de CO2-uitstoot van een zorgproduct te berekenen. Maar de uitkomsten bieden wel enorm veel mogelijkheden. Vergelijkbaar met een capaciteitsbegroting, zou een productiebegroting getoetst kunnen worden aan een bepaald ‘CO2-budget’. Hoeveel operaties kun je doen wanneer je binnen dit budget wilt blijven? Of het kan gebruikt worden om keuzes te maken tussen verschillende duurzaamheidsinitiatieven: wat is de reductie wanneer we overgaan naar herbruikbare scharen?
Wanneer de methodologie voor het berekenen hiervan geharmoniseerd is, zou er zelfs een benchmark opgesteld kunnen worden, waarmee zorginstellingen zich kunnen vergelijken. Zo zou een ziekenhuis, gevestigd in een oud monumentaal gebouw, misschien kunnen identificeren dat zij op het gebied van afval op de OK nog verbeteringen kunnen doorvoeren, maar dat zij met hun vegetarische keuken een voorloper zijn. Dat is een stuk motiverender en praktischer dan de hoge kosten die zij zullen moeten maken wanneer zij zich puur richten op het verduurzamen van het vastgoed.
Zo’n rekenmethodiek beantwoordt natuurlijk niet direct de vraag waarmee ik opende: hoe dan? Maar het is wel een middel dat houvast biedt voor het behalen van het doel van verduurzaming in de zorg.
Lotte Sewalt
Hoofd Duurzame Zorg bij LOGEX
Congres Duurzame en Circulaire zorg | 23 juni 2023 Woerden
Waar staat uw organisatie in de transitie naar verduurzaming en circulaire zorg?
Over het congres
De groene golf is het afgelopen in een razend tempo door het Nederlandse zorglandschap gedenderd. Fundamentele kennis kwam beter beschikbaar en steeds meer zorgorganisaties haakten aan. Duurzaamheid heeft zijn plek veroverd in het IZA, maar er is nog veel nodig om de zorg verder te verduurzamen. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven rondom afvalscheiding, circulair bouwen, groene energie en gezonde voeding. Bent u al helemaal op de hoogte van de ontwikkelingen? En weet u waar de koplopers zich mee bezighouden? Hoe zij de verduurzaming in de praktijk aangepakt hebben? Welke rol spelen bestuur en management?
Tijdens het congres Circulaire en duurzame zorg bieden we oplossingen voor uw financiële, organisatorische en praktische uitdagingen.
Meld u vandaag nog aan en ontdek de kansen voor uw organisatie in de transitie naar duurzame zorg.