Woensdag 20 mei geeft het kabinet naar aanleiding van vragen meer helderheid over wat ‘maximale controle’ precies is. Wat de beste strategie is, weet niemand. Wellicht is het Zweedse model de oplossing, of moeten we toch gaan voor een echte containment strategie. De tijd zal het leren. Daarmee moeten we begrip tonen voor eventuele koerswijzigingen van het kabinet. We moeten voorkomen dat we in een welles-nietes debat komen over wat de juiste aanpak is. Wél zijn er een groot aantal no regret acties. Die kan het kabinet nemen omdat ze in alle gevallen goed uitpakken. Daar gaat dit blog over.
Groepsimmuniteit
We weten dat slechts 3 tot 4 procent van de Nederlanders antistoffen heeft opgebouwd en dat we daarmee nog enkele jaren afzitten van groepsimmuniteit. Indien men voor groepsimmuniteit kiest, moet zo’n 60 tot 70 procent van de bevolking besmet raken voordat het virus uiteindelijk uitdooft. Dit beleid heeft voor- en nadelen. Het grote voordeel is uiteraard dat er immuniteit opgebouwd wordt. Immers, ervan uitgaande dat het virus blijft rondwaren en er geen tijdig effectief vaccin noch medicijn komt, kan je maar beter starten met het opbouwen van immuniteit.
Nadelen zijn er ook: een relatief grote ziektelast (mogelijk 65.000-130.000 doden) en een relatief lange (twee tot drie jaar wellicht zo schrijft de vereniging van IC-artsen) ontregeling van de economie middels de 1,5 meter samenleving. Ook lopen we het risico dat we als Nederlanders niet welkom zijn in landen die geen of minder besmettingen hebben en is het niet zeker of mensen niet meermaals besmet kunnen worden. En het is niet zeker of mensen daadwerkelijk immuniteit opbouwen na besmetting.
Uitdoven
Indien we ervoor zouden kiezen om het virus echt te kop in te drukken (containment) moeten we gebruik maken van de ervaringen die nu elders zijn opgedaan rondom het beheersen van het virus. Immers, China, Taiwan en Zuid-Korea laten zien dat via temperatuurmetingen, grootschalig testen, verplichte isolatie, grenscontroles, real time-tracen van contacten, en mondkapjes in liften en OV het mogelijk is het virus te laten uitdoven.
Zuid-Korea heeft het virus zo zelfs in belangrijke mate bedwongen zonder lockdown, alhoewel ook hier nieuwe uitbraken zijn. Dat een proactief testbeleid ook in Nederland zijn vruchten afwerpt, is zichtbaar in RIVM cijfers. In de provincies Groningen, Friesland en Drenthe is onder leiding van het UMCG een meer voortvarend testbeleid ingezet, hetgeen (enigszins) heeft bijgedragen aan een lagere verspreiding van het virus in dit deel van het land naast andere oorzaken.
Minder ziektelast
Niet alleen Azië volgt deze route, maar ook Westerse democratieën zoals Australië en Nieuw-Zeeland zijn deze weg met ingeslagen. Nieuw-Zeeland kan inmiddels bij alle besmettingen ‘patiënt 0’ weer vinden en verwacht het virus definitief weg te krijgen binnenkort. Hetzelfde geldt voor Australië dat binnenkort het vliegverkeer met Nieuw-Zeeland weer hervat. Ook Duitsland test veel meer dan Nederland. De route van het in de kop drukken van het virus gaat gepaard met veel minder ziektelast én met een relatief korte economische verstoring. Echter, wanneer er geen vaccin noch medicijn beschikbaar komt, moeten deze landen op een later moment alsnog immuniteit opbouwen.
Massaal testen
Wat de juiste strategie is, is dus lastig te zeggen. Echter, er zijn een groot aantal acties die we nu moeten gaan voorbereiden en mogelijk inzetten, ongeachte de huidige of toekomstige strategie. Het gaat dan om temperatuurmetingen, massaal testen en capaciteit opbouwen voor vrijwillige isolatie van besmette mensen in zorghotels. Daarnaast grootschalig bron- en contactonderzoek (waar de GGD’s nu mee gaan starten) en het dragen van mondkapjes zonder mitsen en maren. Dit om een drietal redenen.
Voorkomen tweede lockdown
Onze lockdown was tamelijk effectief, maar wie beter kijkt, ziet dat het evenwicht kwetsbaar is. Het basaal reproductiegetal (R0) zit rond de 0,8. Dat betekent dat iemand die besmet is het virus doorgeeft aan gemiddeld 0,8 anderen. Nu we weer langzaam aan de slag gaan zal de R0 onvermijdelijk weer oplopen. Het wordt dus de kunst om een nieuw evenwicht te vinden tussen het openen van de economie én het niet overbelasten van de zorg. Hoe een intelligente opening eruit zou kunnen zien beschreven Robin Fransman en Erik-Jan Vlieger.
Het valt echter niet uit te sluiten dat bij deze balanceeroefening er tijdelijk toch een te snelle stijging van het virus optreedt. Zeker omdat blijkt dat IC opnames meestal al na één dag na ziekenhuisopname optreden, ziekenhuisopnames zijn dus een te vertraagde indicator om op te sturen. Het is voor de economie desastreus als er dan opnieuw een tweede lockdown nodig zou zijn om het virus weer in de greep te krijgen. We hebben dan dus andere middelen dan een lockdown nodig om de R0 drastisch te kunnen verlagen. Vanuit dat perspectief is het inkopen en verspreiden voor de hele bevolking van hoogwaardige (FFP1) mondkapjes verstandig, zeker nu de tekorten voorbij zijn. Tevens is het zo dat dat het zou kunnen dat aerosolen soms verder vliegen dan 1,5 meter, zeker in slecht geventileerde binnenruimtes, alhoewel dit verder onderzocht moet worden. Als de strategie containment is, dan zetten we de hoogwaardige mondkapjes meteen op, bij een andere strategie hebben we ze alvast maar liggen.
Economie laten draaien
Hoe lager de R0, hoe meer sectoren van de economie weer volop kunnen draaien. Het verlagen van het aantal besmettingen via testen, tracen en isoloatie leidt er dus toe dat meer sectoren aan de slag kunnen.
Wendbaar zijn
Het valt niet uit te sluiten dat er tijdig een vaccin beschikbaar komt. In dat geval blijkt dat containment totdat het vaccin beschikbaar is de juiste strategie is. Ook kan het blijken dat Nederland een ‘persona non grata’ wordt in Europa, als wij meer besmettingen hebben en elders niet meer welkom zijn. Allemaal zaken die nu niet met zekerheid zijn in te schatten wat pleit voor wendbaarheid.
No regret
Er is dus een groot aantal no regret acties te nemen. Specifiek gaat het dan om een veel actiever testbeleid om verspreiding van het virus beter te kunnen volgen, hotels alvast inrichten voor isolatie van besmette personen mocht dit wenselijk zijn én het invoeren van grootschalig bron– en contactonderzoek waar de GGD nu mee gaat starten, maar dan graag met bellen in plaats van brieven. Waarschijnlijk is een tracing app het meest effectieve middel hiervoor, maar het is niet zeker of hier draagvlak voor is. Het is echter de vraag of we de waarde van privacy niet tijdelijk ondergeschikt moeten laten zijn aan het belang van de volksgezondheid, welzijn en de economie.
Kortom, groepsimmuniteit, maximale controle, containment, of iets anders: testen, tracen, isolatie, mondkapjes en andere no regret acties zijn het devies. Ontwikkel naast de hoofdstrategie ook een plan B voor als besmettingen te hard gaan en zet zo dus alles op alles om een tweede lockdown te voorkomen. De toekomst zal uitwijzen wat wijsheid is, maar van de no regret acties krijgen we in ieder geval geen spijt.
David Ikkersheim
Arts, bedrijfskundige en partner bij KPMG Health