De meeste van u zullen er gelukkig niet dagelijks mee in aanraking komen en er daarom niet veel van gemerkt hebben. Intensive Care (IC) Nederland maakt roerige tijden door.
Afgelopen najaar werd, na een lange intensieve periode, een conceptrichtlijn IC niet geaccordeerd. De intensivisten konden het niet eens worden over een nieuwe kwaliteitsstandaard. Dat was het sein voor het Zorginstituut Nederland (ZIN) om het mandaat uit handen te nemen van de beroepsgroepen en nu zelf met een richtlijn te komen. Dat is afgelopen maand gebeurd. Na enkele maanden van knelpunt en probleem inventarisatie, het horen van tientallen vertegenwoordigers van evenzoveel stakeholders ligt er nu een document waar iedereen zijn of haar mening over mag geven.
Groot verschil: er zal niet gestemd worden, maar het ZIN komt met een bindend besluit. De basis van het document is de eerder niet-aanvaarde conceptrichtlijn. Logisch want een groot deel van de richtlijn stond helemaal niet ter discussie. Knelpunten die er waren lagen op het vlak van de 24 uurs verplichte aanwezigheid van intensivisten in het ziekenhuis, de minimale aantallen verpleegkundigen en artsen die er moeten zijn op een IC en in welke gevallen ernstige zieken patiënten moeten worden overgeplaatst naar een grotere IC. Toegegeven: dat zijn ook lastige vraagstukken.
Ondergrens
Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor een exact voorstel op al deze vlakken. Het ZIN heeft daarom besloten om in deze complexe en discutabele vraagstukken te rekenen op een houding van ‘gezond verstand’, ‘kwaliteitsbesef’ en ‘kosten-efficiëntie’ van de verschillende partijen. Kortom: gereguleerde marktwerking. Het effect van bepaalde beslissingen zal achteraf worden gemeten en afhankelijk van die resultaten komen er aanpassingen. Dit lijkt op het eerste gezicht een handige oplossing. Echter, het weghalen van een bodem, een ondergrens, en daarbij rekenen op een vorm van ‘marktwerking’ kent gevaren. Ik realiseer me dat het vergelijken van de zorg met bijvoorbeeld de luchtvaart wisselend populair is, maar toch vind ik hem hier van toepassing. Luchtvaartmaatschappijen zijn gebonden aan minimale IATA-eisen. Dat geeft ons als passagiers een veilig gevoel. Binnen de IATA-lijsten kennen we onze eigen favoriete luchtvaartmaatschappijen maar in principe is het veilig vliegen met alle aangesloten maatschappijen. Zou u willen dat de minimumeisen binnen de luchtvaart overgelaten worden aan ‘marktwerking en outcome’?
Zo is het ook met patiëntenzorg. Ziekenhuizen en IC-afdelingen zullen onderling nooit 100 procent hetzelfde zijn, maar die verschillen vallen nu nog binnen de oude richtlijnmarges. Die marges worden losgelaten. Het ZIN dwingt de intensivisten, ziekenhuisdirecteuren, zorgverzekeraars, de inspectie voor gezondheidszorg en de patiënten om op een andere nieuwe manier naar die marges te kijken. De marges vast te stellen op basis van… ‘marktwerking en (wetenschappelijke) outcome’.
Handjeklap?
De laatste gegevens (over de outcome) zijn echter onvoldoende aanwezig. Daar is namelijk het concept op gesneuveld. Dit maakt de kans op de overhand van marktwerking en onderhandeling aannemelijk. Handjeklap? Patiënten hebben echter recht op transparante goede zorg, moeten vertrouwen houden in het systeem en een veilig gevoel hebben. Kan dat zonder zichtbare ondergrens? Het zal wennen zijn aan een nieuwe situatie. Werk aan de winkel voor de intensivisten zou ik zeggen!
Hoogleraar Tias en cardio-anesthesioloog en intensivist bij het Amphia Ziekenhuis
