Denk aan het vraagstuk over ongevaccineerde medewerkers in de zorg. Dat is vooral een ethische kwestie, die je niet kunt afdoen met een zwart-wit antwoord. Zeker in de gehandicaptenzorg komen we deze dilemma’s dagelijks tegen. Steeds moeten we op zoek naar het juiste antwoord. En onderweg valt er veel te leren…
Meerzorg
Een actuele vraag is bijvoorbeeld of er grenzen zijn aan meerzorg in de gehandicaptenzorg. Daar ligt een belangrijke vraag onder: hoeveel mag een gewonnen levensjaar in de zorg kosten? Meerzorg is bedoeld om kwaliteit van zorg te verbeteren voor cliënten voor wie het basispakket onvoldoende is. Zorg die mensen met een (ernstige) lichamelijke, verstandelijke en veelal meervoudig beperking met een complexe zorgvraag voldoende kwaliteit van leven biedt. Dankzij meerzorg kan de extra inzet van begeleiders worden betaald, een individueel programma voor dagbesteding, een aanpassing in de woonomgeving, etc. Het gaat daarbij soms om forse bedragen. Maar waar ligt de grens?
Tot hoever ga je?
Een voorbeeld uit de praktijk is de aanvraag voor John. Hij heeft een zeldzame ziekte en zijn situatie verslechtert snel. Op het moment van de aanvraag kan John alleen nog ‘praten’ door met zijn ogen te knipperen. Hij is volledig afhankelijk van anderen en is psychisch en fysiek heel onrustig. De aanvraag is erop gericht dat begeleiders voortdurend dicht bij John in de buurt zijn om hem de lichamelijke verzorging te bieden die hij nodig heeft. Zo kunnen ze emoties waar mogelijk reguleren en John belevingsgerichte activiteiten bieden. De extra inzet draagt bij aan de kwaliteit van John’s bestaan. Maar, tot hoever ga je kwalitatief, financieel, juridisch met deze meerzorg?
Moreel beraad
Zorgkantoren besluiten over aanvragen, maar het is een zaak van alle betrokkenen natuurlijk. Daarom wordt nu het initiatief genomen om een ‘morele beraadkamer’ in te richten. Een plek waar een aanvraag voor meerzorg kan worden voorgelegd en waarbij een moreel oordeel wordt gegeven over de juiste keuze. Dit levert ‘moresprudentie’ op, waar iedereen van kan leren, om zo beter te worden in de formulering van een moreel oordeel. Zo leren we gaandeweg samen een lastig gesprek te voeren, in het belang van passende meerzorg.
Op deze manier maakt een wankele mening plaats voor een stabiel moreel oordeel. In de morele beraadkamer wordt het antwoord op een aanvraag stap voor stap scherper. Allereerst komt de erkenning aan bod dat je al een mening, een beeld of een onderbuikgevoel hebt. Vervolgens doorloop je gezamenlijk een aantal stappen, waarbij keuzes, informatie, betrokkenheid van partijen, argumenten en consequenties van keuzes passeren.
Onderbuikgevoel bespreekbaar
De crux zit erin dat daarbij recht wordt gedaan aan de belangen en wensen van álle betrokkenen. Dus de cliënt en zijn/haar naasten, de zorgaanbieder, het zorgkantoor en de samenleving. Dit resulteert in een oordeel en de slotvraag of die keuze goed voelt. Zo wordt het onderbuikgevoel of de primaire mening bespreekbaar. Vind en voel je nog steeds wat je aan het begin ook vond en voelde?
Het is geen toverformule, maar het helpt om voorbij snelle aannames te komen. Heel waardevol in deze hectische tijden. Inspirerend en leerzaam bovendien. En: niet moeilijk. Iedereen kan in de morele beraadkamer lastige vraagstukken aan. Je hoeft er slechts de ethicus in jezelf wakker te kussen…
Frank Bluiminck
Directeur VGN