Pas als we met z’n allen onder ogen durven te zien dat de wijze waarop we de ouderenzorg in Nederland hebben georganiseerd niet langer houdbaar is en op omvallen staat, pas dan gaat er hopelijk wat gebeuren.
In 1990 zat 15 procent van de beroepsbevolking in de WAO en stevenden wij af op 1 miljoen arbeidsongeschikten. Iedereen zag jaar op jaar de cijfers en kon dus op zijn vingers natellen dat onze sociale zekerheid op deze wijze onhoudbaar was. Toch greep de politiek niet in. Totdat de toenmalige premier Lubbers de verlossende woorden sprak: ‘Nederland is ziek’. Hij sprak in dit verband onze gehele samenleving aan, waardoor zowel politiek als maatschappelijk het draagvlak ontstond keuzes te maken en de noodzakelijke hervormingen door te voeren.
Zo drong bij de politieke partijen eindelijk het besef door dat we niet moesten blijven hangen in een ideologische tweestrijd. Ook de verwachtingen van de werkgevers en werknemers werden bijgesteld, namelijk dat de AOW geen sluiproute meer is om mensen op kosten van de maatschappij met vervroegd pensioen te sturen. Hoewel de WAO-crisis alweer ergens ver weg in mijn geheugen lag, plopt hij regelmatig weer op als wij het in Nederland over de vergrijzing, en alle cijfers die hier elke keer weer naar voren worden gebracht, hebben.
Okay, nog één poging van mijn kant om het in één plaatje te laten zien:
Ik zie dat wij in 2030 54% meer inwoners hebben die 80 jaar en ouder zijn.
Ik zie dat de beroepsbevolking (20-65) dan met 1% is afgenomen.
Ik zie dat de situatie in 2040 nog erger wordt.
Te weinig zorgprofessionals
Benieuwd waar de cijfers vandaan komen? Gewoon op een zaterdagmiddag samengesteld uit database van het Centraal Bureau van de Statistiek. Ik zie, ik zie, wat jij ook ziet: we hebben gewoonweg te weinig professionele zorgverleners om de kwetsbare ouderen in onze samenleving dezelfde zorg te leveren die wij voorheen gewend waren.
Deze situatie ligt niet in de toekomst, maar is nu al voelbaar in heel Nederland. Wachttijden in de verpleeghuizen, wijkverpleging die geen nieuwe patiënten aan kunnen nemen, waardoor de ziekenhuizen hun patiënten niet meer naar huis kunnen sturen. Het staat dagelijks in de krant en het zal komende tijd alleen maar erger worden.
De gebruikelijke reflex van de politiek en zorgverzekeraars is om vervolgens nog meer druk bij de mensen die in de zorg werken te leggen. Dit is kortzichtig en niet fair. Het zijn onze collega’s in de zorg die elke dag weer kwetsbare ouderen en radeloze huisartsen moeten teleurstellen, omdat wij de zorg niet kunnen opstarten. Dan besluit je als wijkverpleegkundige toch om de terminale patiënt in zorg te nemen terwijl je weet dat je dan andere patiënten die je al in zorg hebt eigenlijk tekort doet. Het werk is nooit af en je blijft aan het einde van werkdag/nacht met het knagende gevoel zitten dat je tekort bent geschoten en dat de kwaliteit van zorg hier onder lijdt.
Nergens is de uitstroom van medewerkers zo hoog als in de zorg en dat is het laatste wat we nu nodig hebben. Dit is ook de reden dat steeds meer zorgaanbieders moeten besluiten geen nieuwe cliënten meer in zorg te nemen. De kritische grens is echt bereikt en in veel gevallen ook al overschreden.
Omslag nodig
Net als toen bij de WAO-crisis hebben wij ook nu een omslag nodig. Pas als we met z’n allen onder ogen durven te zien dat de wijze waarop we de ouderenzorg in Nederland hebben georganiseerd niet langer houdbaar is en op omvallen staat, pas dan gaat er hopelijk wat gebeuren. Pas als iedereen inziet dat we het hier over een maatschappelijk vraagstuk hebben, krijgen we waarschijnlijk ook een ander politiek debat, waarbij heilige huisjes opeens bespreekbaar worden.
Hopelijk stellen wij als inwoners van Nederland ook onze verwachtingen bij en beseffen wij dat wij zelf voor een groot deel de oplossing zijn van het probleem. Welke voorbereidende keuzes maak ik bijvoorbeeld zelf voor mijn oude dag en ben ik zelf bereid een deel van mijn vrije tijd in te zetten voor mijn buurtgenoten die nu al in de kwetsbare fase van hun leven zitten?
Samen optrekken
Er is niet slechts één oplossing en het is ook niet reëel al onze hoop op de zorgsector zelf te vestigen. Wat we nodig hebben is dat iedereen gaat bewegen en zijn aandeel levert. Regionaal merken wij trouwens al dat steeds meer gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen, woningcorporaties en buurtverenigingen gezamenlijk optrekken en dat stimuleert enorm. Hierbij erkennen we dat niemand de wijsheid in pacht heeft, maar we zoeken met elkaar naar de juiste weg om de zorg en ondersteuning in wijken toekomstbestendig te maken. Hierbij maken wij ook met elkaar keuzes die voorheen onbespreekbaar waren: wat is bijvoorbeeld nu zorg waar echt een professioneel voor nodig is en welke zorgactiviteiten zouden wij kunnen afbouwen door deze op een andere manier te organiseren?
Wat we tot nu toe op landelijk niveau missen is dus het eerlijke verhaal en het maatschappelijke debat. Ik zie …wat jij ook ziet. Wie helpt ons net als in 1990 met de juiste woorden, zodat wij het ook echt allemaal gaan zien?