Ten eerste en voornaamste ervaren we de crisis als een virologisch gezondheidsprobleem, dat langzamerhand onder controle lijkt te komen. Deze ogenschijnlijke controle over de virusuitbraak biedt ruimte voor andere corona-gerelateerde issues, zoals de aankomende economische crisis en het inhalen van de gemiste zorg, om meer op de voorgrond te treden.
Het probleemkader
Binnen het oneindige palet aan problemen is het de taak aan onder meer beleidsmakers om hiervoor oplossingen aan te dragen. Het is echter evident dat oplossingen soms tot ongewenste uitkomsten resulteren buiten het eigen probleemkader. Het vaststellen van het probleemkader is daarom van cruciaal belang. Waarbij voor een redelijk herstel uit de crisis de geluiden uit de samenleving niet mogen ontbreken.
Verschillende factoren
Een probleem is niet objectief, eenduidig en vooraf gegeven maar wordt door verscheidene factoren geconstrueerd. Bij de probleemvorming gaan veel keuzes en interpretaties vooraf aan de kant van de probleemstellers, in dit geval beleidsmakers. Het creëren van een probleemkader geeft daarom veel ruimte voor eigen overwegingen. Zo zien beleidsmakers in tijden van crisis graag concrete, inzichtelijke, meetbare problemen die het liefst aan de hand van een dashboard in één oogopslag interpreteerbaar zijn.
Een sterk probleemkader verdringt, mede dankzij het hoog mediagenieke gehalte ervan, andere problemen al snel naar de achtergrond. Resulterend in een situatie waarin alles ondergeschikt raakt aan een oversimplificatie van de complexe originele positie. Nu het huidige dominante kader afzwakt ontstaat er ruimte voor andere invalshoeken.
Gecentraliseerde besluitvorming
De besluitvorming binnen de zorg is sinds de crisis gecentraliseerd. Het ministerie van VWS heeft de regie naar zich toe getrokken en ook zorgverzekeraars hebben met een breed financieel ondersteuningspakket richting bepaald. Deze beleidsmakers verkeren hier in een buitengewone machtspositie waarin zij met het vormgeven van het probleemkader bepalen wie er aan tafel mogen aanschuiven om mee te praten.
Door de omvang en snelheid van de corona-uitbraak moesten er op korte termijn afwegingen worden gemaakt die niet altijd goed overzien konden worden, waardoor belanghebbende organisaties buiten het probleemkader vielen en nog steeds vallen. Zeker in de zorg, een sector waar veel moest wijken ten dienste van het virologisch gezondheidsprobleem, is dit het geval.
Machtsbalans
Het is derhalve van essentieel belang dat er ook vanuit de samenleving invloed op het besluitvormingsproces wordt georganiseerd ten behoeve van de machtsbalans. Hierin ligt een cruciale rol weggelegd voor de lobbyist door organisaties die niet binnen de huidige probleemkaders vallen toch een plek aan de tafel te geven. Zodat aan de problemen van gemarginaliseerde groepen die buiten de probleemanalyse van beleidsmakers gehoor wordt gegeven.
Doorgeefluik
Door het vereenvoudigen van de originele situatie en het leidend laten zijn van beeldvorming bij het vaststellen van het probleemkader raakt de inhoud op de achtergrond. Dit is onwenselijk. Door de unieke positie die lobbyisten bekleden, op de scheidslijn van politiek, bestuur en samenleving, zijn zij het juiste ‘doorgeefluik’ om de ‘vergeten problemen’ op een adequate manier kenbaar te maken, juist in deze crisis. We moeten ons niet blind staren op de geschetste probleemkaders, maar de complexiteit en diversiteit van de problematiek onder ogen zien.
Alleen zo zorgen we op de lange termijn voor een juiste verdeling van de gevolgen.
Ruben Meijer en Jesse Satink
BOUF Legal