De Cao-onderhandelingen in de zorg zitten muurvast. Er is een sterk groeiend wederzijds onbegrip over de ingenomen standpunten. De onderhandelingsroutines van vroeger zijn nu gegijzeld door boosheid en machteloosheid. “Wat denken ze wel” klinkt aan beide zijden achter gesloten deuren.
Waar emoties de overhand hebben vliegt het verstand het raam uit. Er ligt nu een bod op tafel dat onder normale omstandigheden al lang tot een deal had geleid. Maar de geest is uit de fles.
Spuugzat
Er is namelijk veel meer aan de hand. Het hele systeem staat zo onder druk, dat een groot deel van de zorgverleners er eigenlijk per direct mee wil stoppen. Men is het spuugzat. Het werkelijke probleem is dat het zorgsysteem nu echt oververhit raakt. Wachtlijsten nemen toe, de spoedzorg loopt vast. Op bestuurlijk niveau is iedereen het erover eens dat het in de eigen organisatie nog wel op orde is, maar dat alle anderen toch echt een groot probleem hebben. Verwijten alom en de griepgolf moet er nog aankomen.
Opnemen kon echt niet
De benutting van de capaciteit in ons ziekenhuis optimaliseren we met dagstarts, wekelijkse bijeenkomsten en geavanceerde planningsroutines. Zo halen wij het maximaal mogelijke uit onze beschikbare capaciteit. De schrik was enorm toen op een van de dagstarts werd gemeld dat er die nacht een voor ons ongekend aantal bevallingen was geweigerd. De druk om toch op te nemen was groot, waarschijnlijk waren er in de regio meer problemen, maar opnemen kon echt niet. Met de leidinggevende hebben we samen nog eens bevestigd dat als het echt, echt niet kan, ons personeel voor gaat. Je wilt zeker nu geen personeel verliezen aan ziekte of erger.
Averechts
Voor de oplossing moeten we kijken naar het gehele zorgsysteem. Het zorgsysteem is een complex systeem, waarbinnen alle partijen vooral vanuit hun eigen positie en eigen belangen hun werk zo goed mogelijk proberen te doen. Dictaten opleggen, zoals Hoofdlijnenakkoorden, werken daarom niet. Volkomen willekeurig geld in het systeem pompen als staatssteun werk averechts. Grote ziekenhuizen die eigenhandig de spoedzorg naar zich toe willen trekken maakt het systeem kwetsbaarder. Verzekeraars die ieder hun eigen “oplossingen” opdringen maken het systeem complexer.
Disfunctioneren
De overgang van een complex systeem naar chaos gaat abrupt. Wachten en weer een zondebok aanwijzen gaat niet meer helpen. Daarom moet er eerst een onderzoek komen hoe het zorgsysteem nu (dis)functioneert. Daarna kunnen vanuit de inhoud en de praktijk interventies ontwikkeld worden die vervolgens stap voor stap worden ingevoerd. Complexe systemen zijn extreem resistent tegen grote veranderingen die dan leiden tot volstrekt onvoorspelbare uitkomsten. Als laatste stap moeten we leren wat de interventie ons gebracht heeft en die kennis gebruiken voor de volgende interventie. Niet leren is de belangrijkste reden dat we in de problemen zijn geraakt.
Jaloers op de boeren
Daarom was ik afgelopen week heel jaloers op onze boeren. Het stikstofprobleem is bij uitstek een uitkomst van een complex systeem. Dat kun je niet een van de tientallen partijen verwijten. Maar de politiek schoot in hun standaardroutine; pak een willekeurige zondebok, de boeren dit keer, en maakte die zwart. Maar dat hebben ze geweten! Het hele land lag plat. Ik kon nog nagenieten toen ik ’s avonds op de A9 langs een colonne van minstens vijftig prachtige fonkelnieuwe peperdure tractoren strak in het gelid de andere kant op naar huis mocht rijden.
In 1963 kondigde Godfried Bomans op het Grand Gala du Disque Marlène Dietrich aan met daarin de legendarisch geworden zin: “Had mijn vrouw maar één zo’n been”. Kijkend naar de landelijke actie van de boeren zou ik willen zeggen: Hadden wij als zorgverleners maar één zo’n vuist. Dan kwam dat onderzoek er zeker en konden we eindelijk gaan werken aan de oplossing.