Namelijk dat vervanging van direct persoonlijk contact door beeldbellen, inzet van andere digitale middelen, wandelen in plaats van gesprekken in een kamer of verminderde intensiteit van zorg voor jongeren en voor gezinnen met soms grote problemen niet per se heeft geleid tot een toename van spanningen en daarmee allerhande problemen. Sterker nog, het heeft soms zelfs geleid tot verbetering.
Sectorbrede signalen
Die signalen krijgen we niet alleen binnen onze eigen organisatie. Van wijkteam en jeugdbescherming tot specialistische zorginstellingen; overal wordt opgemerkt dat in sommige gevallen jongeren en ook gezinnen met complexe problematiek beter functioneren zonder hulp, met minder hulp, of met andere vormen van hulp. Enkele voorbeelden uit de praktijk:
- Een kind dat blij is met beeldbellen, want hij doet nu zijn oefeningen voor de behandeling met de telefoon in de hand, terwijl zijn behandelaar daarbij dus ‘aanwezig’ is. Het gaat veel beter.
- Kinderen met gedragsproblemen, die nu hun schoolwerk thuis doen en gewoon af krijgen. En geen gedragsproblemen meer hebben.
- Een alleenstaande moeder die voortdurend onder spanning leeft van melding bij de leerplichtambtenaar omdat ze het zo moeilijk vindt haar kinderen op tijd op school te krijgen. De druk is eraf. Haar kinderen hebben hun schoolwerk af en de sfeer thuis is beter
- Ouders die niet meer de dreiging voelen dat als het huis niet schoon is hun kinderen worden weggehaald. Het huis is nu wel schoon en het is gezellig thuis.
- Meerdere crisisaanmeldingen bij de jGGZ die in afstemming met bewuste jongere en ouders volledig middels beeldbellen in behandeling zijn genomen, én naar wederzijdse tevredenheid afgerond zonder live contact.
- Een jGGZ thuisbehandelaar komt nu minder bij gezinnen thuis. Doordat hij minder reistijd heeft, houdt hij wat tijd over. “Ik bel nu mijn cliënten wat vaker gewoon even om te vragen hoe het gaat. Iedereen blij en het werkt goed”
- Een aantal kliniekopnames is in overleg met jongeren en ouders dagen eerder afgerond en middels beeldbellen is het contact voortgezet met per dag tot zo’n vier tot vijf contactmomenten. Ouders en kind zijn blij dat ze weer samen zijn en heel tevreden met het contact. Behandelaar: ”Dit kunnen we bij de juiste indicatie en als iedereen het er mee eens is echt vaker doen. Beter voor het kind en de ouders, en beter voor de kosten.”
Het is bovendien interessant om eens te onderzoeken waarom in de afgelopen periode het aantal meldingen bij Veilig Thuis niet is toegenomen. Er is zelfs sprake van een kleine daling.
Dat is natuurlijk een heel andere constatering dan de zorgen die we initieel hadden bij de aanvang van de intelligente lock down. We voorzagen dat het in probleemgezinnen behoorlijk mis zou kunnen gaan wanneer men 24/7 op elkaars lip zou komen te zitten. Maar dat soort signalen krijgen we tot dusver bijna niet.
Positieve berichten
Wellicht komt dat doordat dergelijke geluiden ons niet bereiken, bijvoorbeeld als gevolg van de grotere afstand. Maar beeldbellen wordt in veel gevallen niet als ‘meer afstand’ ervaren. Kortom, we moeten alert blijven of er niet toch dingen zijn misgegaan. Tegelijkertijd echter horen we ook heel mooie, positieve berichten.
Minder intensieve begeleiding lijkt probleemgezinnen soms eenvoudigweg goed te doen. De contactfrequentie is gemiddeld iets lager. En als er contact is, vindt dat vaak middels beeldbellen plaats. Het zou dus best kunnen dat de werkwijze van dit moment ervoor zorgt dat men minder druk ervaart, of zich minder gecontroleerd of gedirigeerd voelt en dat dat een positief effect heeft.
Lessen te leren
De afgelopen periode levert verrassende inzichten op. Die moeten we serieus nemen, daar kunnen we van leren. Zitten we er als zorg en jeugdbescherming bijvoorbeeld soms niet te veel bovenop? Laten we wel écht regie aan de gezinnen, of nemen we toch nog teveel over? Vragen die we aan onszelf, aan onze collega’s maar natuurlijk ook aan onze cliënten moeten stellen.
Dat de coronacrisis zo lang aanhoudt, is natuurlijk ellendig, maar we hadden dit fenomeen nooit kunnen waarnemen wanneer het slechts een week zou hebben geduurd. In dat opzicht kunnen we deze crisis, of in ieder geval de lengte ervan, ook als zegen beschouwen.
Beeldbellen en efficiency
Na aanvankelijke scepsis over beeldbellen als instrument zien veel behandelaren nu toch echt ook wel de voordelen. Niemand weet het zeker, maar sommige behandelaren denken dat we ook na corona misschien wel de helft van alle behandelcontacten met behulp van beeldbellen kunnen blijven doen. En misschien wel met in sommige situaties echt beter resultaat.
Omdat beeldbellen tijd bespaart, kunnen we efficiënter behandelen. Als je die gedachte doortrekt, kunnen we wellicht de doorlooptijd van behandelen verkorten. Daarmee kunnen we een drukkend effect creëren op de voor kinderen en ouders zo vervelende wachttijden. Én misschien ook wel op de kosten.
Bovendien is het ook makkelijker op alternatieve tijdstippen afspraken te maken. Ouders hoeven dan minder vrij te nemen of zaken te regelen voor hun kinderen. Én we gaan er minder door reizen en dat is weer goed nieuws voor het milieu.
Onderzoek
Natuurlijk zijn dit allemaal ‘slechts’ervaringen. Het zijn echter wel ervaringen waar behandelaren en bijvoorbeeld ook kinderen echt van onder de indruk zijn. Zoals we in de zorg altijd proberen te ontwikkelen naar beter en liefst ook beter betaalbaar, moeten we dat op basis van deze ervaringen ook doen. Voor wie valt er winst te behalen? Aan wie moeten we dit echt niet bieden, omdat het voor hun juist niet werkt? Corona is een vervelende tijd, maar als we er ook goede dingen aan over kunnen houden moeten we dat onderbouwd vooral doen.
Peter Dijkshoorn
Bestuurder Accare en landelijk ambassadeur lerend jeugdstelsel