Vrijwel iedereen in de Nederlandse gezondheidszorg heeft inmiddels wel gehoord van De Juiste Zorg Op De Juiste Plek (JZOJP). Ook buiten de sector zijn velen er inmiddels mee bekend, maar waar staat JZOJP nu echt voor?
Is het met name een pay off voor een overheidsbeleid dat inzet op beheersing van zorgkosten en behoud van voldoende zorg van voldoende kwaliteit? Immers, in de hoofdlijnakkoorden van de verschillende branches is JZOJP het vertrekpunt voor het beleid in deze kabinetsperiode.
Onmiskenbaar heeft JZOJP óók te maken met de alomtegenwoordige druk op kostenbeheersing in onze sector. Analyses wijzen uit dat doorgaan op de huidige voet niet houdbaar is. Doorgaan met de huidige invulling van zorg wordt, met verhoudingsgewijs steeds meer ouderen en steeds minder jongeren, geleidelijk onhaalbaar. Al zouden we kunnen blijven rekenen op positieve economische ontwikkelingen, dan nog zijn er eenvoudigweg te weinig beroepskrachten om de groeiende vraag te beantwoorden. Nu al speelt krapte onder professionals de zorgsector parten en komen regelmatig tekorten voor.
Maar de Juiste Zorg Op De Juiste Plek is juist niet alleen een reactie op voorspelde arbeidsmarkttekorten of na te streven financiële houdbaarheid. JZOJP is veel meer, het is een beweging die tot doel heeft het huidige zorgstelsel te moderniseren: de verzuiling voorbij en zorg ingericht als netwerk rondom en gericht op de meerwaarde voor cliënten en patiënten.
Stelselherziening
De politiek neemt ten aanzien van de zorg in ons land niet graag het woord ‘stelselherziening’ in de mond. Maar de JZOJP beweging is dat juist wel! De veelgehoorde kritiek op het huidige zorgstelsel is dat ze erg verzuild is. Of, anders gezegd, de verschillende zorgdomeinen zijn silo’s die onderling weinig verbinding hebben. Naarmate we verder specialiseren neemt dit ‘hokjesdenken’ verder toe. Voor veel aandoeningen is verdere specialisatie een absolute pré, want hoe gespecialiseerder hoe preciezer en (technisch) beter. Maar los van de beweging naar specialisatie, moet de afweging voor ‘meerwaarde’ voor individuele patiënten of cliënten meer sturend worden. Dit speelt zeker in de ouderenzorg.
Hoge leeftijd en stapeling van medische diagnoses gaan vaak hand in hand. En logisch! Hoe mooi is het dat klachten behandelbaar blijken? De meerwaarde van behandelsucces dient echter steeds te worden afgewogen tegen gewonnen levenskwaliteit voor de patiënt of cliënt. De uitdaging waar professionals in de ouderenzorg voor staan is vaak het dilemma tussen wat technisch kan, welke inspanningen daartegenover staan en wat de gewonnen of resterende kwaliteit van leven is.
Reflexmatig zorgaanbod
Bekend is dat ouderen vaak moeilijker van ingrepen herstellen en dat technisch volmaakte operaties niet altijd de gewonnen levenskwaliteit brengen die ervan verwacht werd. Moeizame revalidatie en bijwerkingen van middelen zijn dan de schaduwzijde van medisch technisch kunnen. Dat we kúnnen behandelen betekent niet dat we het ook móeten. Hoewel onmiskenbaar met het ouder worden de kwetsbaarheid toeneemt, is het de vraag of hiertegenover, bijna reflexmatig, zorgaanbod moet staan.
Een zorgstelsel dat is ingericht op het wegnemen van gebreken en op het toepassen van verrichtingen, neigt gemakkelijk naar meer dan zinnig aanbod! Patiënten in het algemeen, maar ouderen in het bijzonder, hebben recht op eerlijke voorlichting die de meerwaarde van een behandeling afzet tegen de risico’s en met name de gewonnen levenskwaliteit. Zo staat minder centraal de vraag wat (technisch gezien) kán maar veel meer de vraag wat patiënten zinvol vinden.
Jezelf zijn en blijven
Op deze ontwikkeling speelt JZOJP vooral in! Jezelf zijn en blijven is dan belangrijker dan de vraag of er een gebrek bestaat. Leren omgaan met die beperking is een vraag naar vaardigheden ontwikkelen. We zien dat in beroepsgroepen in de ouderenzorg, zeker onder verpleegkundigen, die gerichtheid op het leren omgaan met beperkingen steeds centraler staat.
JZOJP stelt het functioneren van mensen centraal. En, minstens zo belangrijk, niet alleen de medisch somatische toestand van mensen maar juist ook het sociale. ‘Heeft deze cliënt een goed sociaal netwerk en zo niet, kunnen we dan ondersteunen bij het ontwikkelen daarvan?’
Voorkómen, verplaatsen, vervangen en… samenwerken
De drie kernbegrippen binnen JZOJP zijn achtereenvolgens Voorkomen, Verplaatsen en Vervangen van zorg. Bij het voorkómen gaat het om de vraag hoe te zorgen dat het beroep op zorg niet te vroeg plaatsvindt, maar ook of een vroegtijdig zorgaanbod juist latere zware vragen kan voorkomen. Bij het verplaatsen van zorg gaat het om het vermijden van ziekenhuisopnames, aan het steeds meer gewoon thuis ondersteunen bij gebreken en weer op gang komen na een ziekenhuisopname. Bij het vervangen tenslotte, gaat het om de vraag hoe hulpmiddelen en technologie de zelfredzaamheid zo lang mogelijk kunnen ondersteunen en bijdragen aan het behouden van de eigen regie.
Als gezegd, JZOJP is een beweging. Een noodzakelijke beweging. In die beweging zal het appel op samenwerking binnen de zorgketen door vaak verschillende professionals steeds belangrijker worden. Het uitgangspunt van integrale zorg stelt geheel andere eisen aan de inrichting van het zorgsysteem. Afbouw van bijvoorbeeld ziekenhuiszorg is alleen mogelijk als de beschikbaarheid van alternatieven, in het bijzonder thuiszorg of eerstelijnsbedden, goed is georganiseerd. Cliënten zijn gebaat bij een samenhangend zorgaanbod met eenduidige regie in de keten. Dit cliëntbelang stelt als eis aan het zorgsysteem dat bestaande muren worden weggenomen. Ons zorgstelsel moet dus de silo’s voorbij.