Dolle pret op de kegelbaan in de gang van het verpleeghuis. Een scene uit het geheime dagboek van Hendrik Groen? Nee, dit is de dagelijkse praktijk in het verpleeghuis dat wij bezochten in Helsinki. Waar in Nederland de veiligheid in de ouderenzorg vooropstaat, wordt er in Finland gelachen en geleefd.
In mei gingen we met de executive leergang van Leyden Academy op studiereis naar Finland. Een dunbevolkt land dat bijna tien keer groter is dan Nederland, met slechts 5,5 miljoen inwoners. Het budget voor de gezondheidszorg is er met 9,4 procent van het BNP relatief beperkt. Zie je dat bescheiden budget er ook aan af? Dat is natuurlijk moeilijk te zeggen na een werkbezoek van vier dagen, maar we hebben ons best gedaan om goed te kijken naar welzijn en de eerste-, tweede- en derdelijnszorg voor Finse ouderen.
Gemeenschappen
Duidelijk is dat er aan liefdevolle zorg geen gebrek is. De vriendelijkheid en gastvrijheid in de intramurale ouderenzorg is overweldigend. De mensen leven met elkaar in gemeenschappen en hebben aandacht voor elkaar, ook wanneer wij met een delegatie van 17 zorgbestuurders binnenkomen. Er lijkt minder behoefte aan privacy en meer aandacht voor ontspanning en plezier met elkaar. Er wordt lekker gekookt en fysiotherapeuten ontwerpen speelse beweegprogramma’s voor bewoners én zorgprofessionals. Er worden allerlei feestjes georganiseerd en er lijken minder regels te zijn in de langdurige zorg: het kegelspel in de gang zou in Nederland niet kunnen.
Ook bijzonder zijn de gemeentelijke centra voor ouderen. Vooral bedoeld voor thuiswonende ouderen, maar soms hebben de centra ook een intramurale voorziening. Wat ze gemeen hebben is een eerstelijnsvoorziening en een activiteitencentrum. Huisartsen houden er spreekuur in een polikliniek-achtige setting. Er zijn ook verpleegkundigen en sociaal werkers. Aan de activiteitenkant is het indrukwekkend wat er allemaal wordt georganiseerd en hoeveel mensen ze weten te bereiken, met relatief weinig geld.
Voor de gebouwen en de inrichting is er duidelijk minder geld, het ziet er gedateerd en oubollig uit. Wij vinden dat niet meer van deze tijd en hebben misschien wel de mooiste gebouwen in de langdurige ouderenzorg van heel West-Europa. Maar ik had niet de indruk dat de mensen in Finland daar veel om gaven, zij stellen andere prioriteiten.
Acute zorg
Een van de opvallendste dingen die anders zijn geregeld, is de acute zorg. In Nederland zijn er veel problemen rondom de acute zorg voor ouderen en er wordt veel over geklaagd door ouderen, huisartsen en de eerstehulpdiensten in de ziekenhuizen. In Finland is de acute zorg geheel gescheiden van de niet-acute zorg. Er is een eerstelijns circuit voor acute hulp met daartoe speciaal opgeleide huisartsen. Zeer toegankelijk en zonder wachttijden.
Er zijn ook ziekenhuizen die alleen acute zorg leveren, trauma en non-trauma. In zo’n ziekenhuis is alles gericht op efficiënte acute zorg; ze hebben geen andere functie dan acute opvang en eventueel een korte opname. Er is een apart zorgpad voor kwetsbare ouderen, inclusief opnameafdeling, met medisch specialisten, verpleegkundigen en fysiotherapeuten die in ouderen gespecialiseerd zijn. Geen gemopper over ouderen die de spoedopname verstoppen of inadequate interventies bij complexe patiënten. De acute patiënt is nergens verstorend voor de niet-acute patiënt en dat lijkt mij heerlijk om in te werken, zowel voor de huisartsen als voor de medisch specialisten.
Welke prijs betalen de Finnen hiervoor? In de acute zorg heb je nooit een vaste arts en voor een niet-acute vraag kan de afspraak met de vaste huisarts wel een maand duren. Toch is dit een systeem om ook in Nederland eens goed over na te denken want de vaste huisarts oude stijl is ook langzaam aan het verdwijnen, in onze eerstelijns centra met steeds meer parttime werkende collegae.
In Finland staat een reorganisatie en de-institutionalisering van de ouderenzorg op stapel. Hopelijk slagen ze erin het goede te behouden en koesteren ze het leefplezier en de ontspanning die we tijdens onze studiereis aantroffen.
Hoogleraar ouderengeneeskunde en directeur van Leyden Academy on Vitality and Ageing
