Adviesorganisaties zoals het OMT moesten de overheid bijstaan, omdat de interne kennis van zaken op het ministerie van VWS onvoldoende was. Daar is niets mis mee. Integendeel, het is te prijzen dat externe expertise werd binnengehaald. Verkeerde beslissingen onder calamiteit-omstandigheden kunnen voorkomen en zijn slechts verwijtbaar als er geen analyse plaatsvindt waaruit lering voor de toekomst getrokken kan worden. Dat geldt voor de overheid, maar ook voor het OMT.
Vertrouwen ondermijnen
Daarom is de opstelling van VWS rond de transparantie over het beleid in de Covid-periode, onjuist. In zijn recente brief aan de kamer daarover stelt Kuipers dat de OMT-wetenschappers vertrouwelijk hun mening moeten kunnen geven. Daarnaast stelt Kuipers dat openbaarmaking het vertrouwen in de staat kan ondermijnen. Hij schrijft: “Ik begrijp uw wens (naar openbaarheid), maar het belang van het functioneren van het OMT, en daarmee de Staat, weegt mijns inziens zwaarder dan het belang van openbaarmaking van deze documenten. Het OMT kan alleen goed functioneren, wanneer er sprake is van absolute vertrouwelijkheid”.
Vrijwaring
Ik kan mij voorstellen dat (audio-)brainstormsessies, appjes en sms-verkeer vertrouwelijk kunnen zijn. Maar uiteindelijk dienen deze te leiden tot (schriftelijk) vastgelegde – desnoods geanonimiseerde – beleidsmaatregelen en besluiten.
Als deze niet openbaar gemaakt worden, kan ook geen evaluatie plaatsvinden en is een goede voorbereiding op toekomstige Covid-achtige omstandigheden niet mogelijk. Bij beslissingen en handelingen onder calamiteit-omstandigheden kun je zelfs pleiten voor vrijwaring van (politieke) vervolging. Een voorwaarde is dat er van de situatie kan worden geleerd en er geen juridische onrechtmatigheden hebben plaatsgevonden. Vrijwaring is niet ongebruikelijk bij medische zorg onder extreme omstandigheden.
Boetes
Inmiddels is de WOB-procedure volledig gejuridiseerd. Op het ministerie van VWS werken honderd juristen die de vele vragen om openbaarheid “bewerken”. Ook betaalde het ministerie in 2022 ruim 2 ton aan boetes in verband met het niet voldoen aan rechterlijke uitspraken inzake de plicht tot openbaarmaking.
Fouten, vergissingen en verkeerde beslissingen komen voor. Iedereen die in de zorg werkt weet dat. In de zorg is al lang en breed het besef doorgedrongen dat alleen absolute openheid helpt om weer begrip en vertrouwen te krijgen.
De houding van minister Kuipers is daarom niet alleen onjuist, maar ook buitengewoon onverstandig.
Robert W. Kreis
Chirurg N.P.
Em. hoogleraar Brandwondenzorg VUmc