‘Het zijn iedere keer weer dagkoersen’, zo typeert een collega de huidige situatie. BAHMAS (spreek uit bahamas) zegt een ander. Het staat voor ‘Bijna Alles Hangt Met Alles Samen’. Het zijn karikaturen van hoe de wereld in het sociale domein momenteel aanvoelt.
Dynamiek
De voorbereiding en uitvoering van de wetgeving van de drie decentralisaties is in volle gang. Of het nu gaat om de care, de cure, welzijn, het onderwijs of de participatie, elk van deze sectoren staat voor ingrijpende veranderingen. Veranderingen, die zich niet alleen binnen de sector zelf voltrekken, maar ook nog eens in samenhang met de andere sectoren. Als er ergens iets of iemand beweegt, merkt ook de rest van het speelveld dat. Onze huidige wereld is buitengewoon dynamisch. Dat ondervinden cliënten, medewerkers, toezichthouders, ambtenaren, bestuurders van gemeenten en leden van de 1e en 2e Kamer. Ja zelfs onze staatssecretaris kan niet om de dagkoersen heen en bevindt zich op de BAHMAS.
Worstelen
Als bestuurder bij Radar merk ik dat elke dag. We ondersteunen mensen met een verstandelijke beperking in Zuid Limburg. We zijn betrokken bij de drie decentralisatie wetten en de wet Langdurige Zorg. Overal is beweging. Ik zie medewerkers loyaal, constructief en innovatief mee vorm geven aan de nieuwe ontwikkeling, terwijl ze tegelijkertijd veel onzekerheid hebben over hun eigen baan. Ik zie ambtenaren en bestuurders van gemeenten worstelen met de vraag hoe regie te houden en tegelijkertijd ruimte te bieden aan professionals om hun werk te doen. Ik zie mezelf mijn uiterste best doen om in partnerschap krachten te bundelen, terwijl ik me tegelijkertijd afvraag of ik zo de belangen van mijn ‘eigen’ cliënten en medewerkers voldoende dien.
Heeft een bestuurder een meningsverschil met z’n raad van toeezicht, dan heeft dat direct invloed op het speelveld waar diezelfde bestuurder samenwerkt met collega’s. Een conflict tussen twee wethouders leidt tot eenzelfde effect. Niet alleen de zich steeds wijzigende signalen uit Den Haag zorgen voor een dagkoerssfeer. Iedere actie van één van de betrokkenen in Zuid Limburg heeft de potentie in zich om het speelveld te beïnvloeden.
Constante
Ik heb niet de illusie dat we in de omstandigheid zijn om deze context op korte termijn te wijzigen. Sterker nog: het zou wel eens kunnen zijn dat deze dynamische context de enige constante is voor de komende jaren. De vraag is dan vooral toch ook, wat dit betekent. Wat vraagt deze nieuwe tijd van al diegenen die betrokken zijn?
Handvat
James Clawson[1] biedt daarvoor een heel handzaam handvat. Hij is helder en duidelijk. Iedereen is een leider, zo stelt hij. Je hebt immers invloed op de energie van jezelf en van de mensen om je heen. He gaat er dan ook niet om óf je een leider bent, maar wát voor een leider.
Wacht je af totdat anderen vertellen, wat je moet doen? Laat je de besluitvorming aan anderen over en pas je je daaraan aan? Dan typeert hij je als een volger. Je hoort bij de bureaucraten, wanneer je eerst en vooral naar de regels kijkt. Een opmerking als ‘we moeten het eerst procedureel goed regelen’ is voor jou dan heel vertrouwd. Het kan ook zijn, dat je de voorkeur geeft aan het conservatieve kamp. Daar hoor je ‘zo hebben we het nog nooit gedaan’ en ‘hoe kunnen we houden wat we nu hebben?’. Tot slot zou je ook nog een plek kunnen vinden bij de groep die geen vertrouwen heeft. ‘Dat hebben we al eerder geprobeerd’ en ‘gemeenten kunnen dat toch niet’ zijn dan gevleugelde zinnen.
Leiderschap
Clawson laat er geen misverstand over bestaan. Je kunt kiezen voor de positie van de volger, de bureaucraat, de conservatief of degene die er geen vertrouwen in heeft. Wat je keuze ook is, je zult er invloed mee uitoefenen op de energie van jezelf en op die van anderen. Daarmee ben je dan ook absoluut een leider. Maar je begrijpt al, dat is niet het soort leiderschap, dat een beweging tot stand brengt die echt tot meerwaarde leidt. Een leider, die echt beweging tot stand brengt combineert drie werkwoorden: onderkennen, begrijpen en durven. Ben je zo’n leider dan onderken je wat nodig is. Dan begrijp je de onderliggende krachten die een rol spelen in de situatie waarin je je bevindt. Vervolgens heb je de durf om een actie in te zetten om een beweging ten goede tot stand te brengen. Wat anderen vinden en de geldende regels zijn voor jou dan geen excuus om stil te blijven zitten. Je vertrouwt op de kracht van jezelf en de mensen om je heen. Je blijft niet hangen in hoe het nu is, maar maakt een weloverwogen stap naar een situatie die je nog niet kent.
Houvast
De overwegingen van Clawson kunnen houvast bieden te midden van de steeds wisselende dagkoersen. Het maakt duidelijk wat te laten en wat te doen. Een houvast, dat niet ver weg is. Het ligt immers in onszelf, omdat we nu eenmaal zelf bepalen in welke leiderschapsschoenen we gaan staan.
Frans Wilms
Bestuurder bij Radar
[1] James Clawson, Level Three Leadership, 2010