Wat vooral nog mist, is het expliciet strafbaar maken van datgene wat het oorspronkelijke rapport aangaf dat het meest voorkwam en niet ophield: de emotionele en psychische mishandeling van kinderen. Als je iemand verteld dat dit nu feitelijk niet strafbaar is, wordt je meestal niet geloofd, maar toch is het echt zo. Je kan en mag kinderen eindeloos treiteren, intimideren, dagelijks denigreren, verwarren, verregaand isoleren, manipuleren, bedreigen en dwangmatig controleren en hierop volgt geen enkele strafrechtelijke consequentie.
De commissie de Winter presenteerde afgelopen jaar een dik rapport met getuigenissen die de haren ten berge lieten reizen: zware emotionele en psychische terreur, maar ook seksueel misbruik, verwaarlozing, pesterijen en noem maar op. Volgens het rapport heeft maar liefst driekwart van de jongeren geweld meegemaakt, in de meeste gevallen psychisch geweld. Het fysieke geweld nam in de loop der jaren af, het psychische geweld niet. En dat psychische geweld hakt er juist het meest in.
Theoretisch is psychische mishandeling strafbaar als onderdeel van het bredere artikel ‘mishandeling’ in het strafrecht, zo blijkt uit de beantwoording van Tweede Kamervragen naar aanleiding van het rapport. De regering vind deze juridische grondslag een afdoende antwoord op het probleem. Het is de afgelopen honderd jaar echter slechts éénmaal in Nederland tot een veroordeling wegens psychische kindermishandeling gekomen. Een politiebureau inlopen en een aangifte doen wegens psychische en emotionele mishandeling is vrijwel onmogelijk: alleen van (recent) fysiek en seksueel misbruik wordt een aangifte opgenomen.
Niet de klappen die het meest pijn doen
Slachtoffers van kindermishandeling en huiselijk geweld roepen het al tientallen jaren: het zijn vaak niet de klappen die het meeste pijn doen, maar het emotionele en psychische geweld. Woorden, zo blijkt uit onderzoek van niet de minste universiteiten (Harvard onder andere), doen wel pijn en niet zo’n beetje ook. Emotionele en psychische mishandeling leiden, net als fysieke en seksuele mishandeling, tot zeer vergaande effecten. De voortdurende stress en onveiligheid waarmee deze kinderen moeten zien te overleven leidt ook op latere leeftijd vaak tot een hoog risico op depressie, angst, complexe PTSS- en traumaklachten, diverse ziekten en lichamelijke klachten, suïcidepogingen, psychiatrische aandoeningen, verslavingen, eetstoornissen etc.
Uit recent onderzoek van het Verwey Jonker Instituut blijkt dat bij huiselijk geweld en kindermishandeling emotionele en psychische mishandeling in ruim 80% van de gevallen voorkomt en dat is ruim tweemaal zoveel als fysieke mishandeling. Emotionele en psychische mishandeling gaan ook vaak vooraf aan en hangen meestal samen met fysieke en seksuele mishandeling. De Raad van Europa drong er daarom ook een aantal weken geleden al op aan in hun adviesrapport aan de Nederlandse regering over huiselijk geweld en kindermishandeling: maak emotionele en psychische mishandeling expliciet strafbaar. Signaleer, onderzoek en bestraf het beter, is, kort gezegd, hun dringende advies.
Aandacht voor emotionele en psychische mishandeling
Maar is wetgeving tegen emotionele en psychische terreur effectief? En hoe bewijs je emotionele en psychische mishandeling? Het antwoord daarop komt onder meer uit Engeland. Daar is het immers al vijf jaar expliciet strafbaar onder de noemer coercive control (‘dwingende controle’). Het leidde tot veel meer aandacht voor emotionele en psychische mishandeling: politiedistricten, advocatenkantoren, de vrouwenbeweging, lokale overheden en zorgorganisaties voeren allen preventiecampagnes. Protocollen voor politie en OM werden gemaakt en richtlijnen voor de zorg. Het leidde al tot meerdere veroordelingen van daders. En, misschien nog belangrijker: tot twee keer zoveel aangiftes.
Kortom, wat in Nederland nog niet lukt, de preventie, zorg en repressie rondom kindermishandeling en huiselijk geweld sterk verbeteren, lukt daar wel. Door het succes van de wetgeving hebben bovendien andere Westerse landen inmiddels het voorbeeld van Engeland opgevolgd: onder andere Ierland, Wales, Frankrijk, Schotland, Australië, Noord-Ierland, Nieuw-Zeeland en enkele staten in de VS hebben afgelopen jaren al soortgelijke wetgeving ingevoerd. Zelfs één van meest conservatieve staten van de VS, Idaho, heeft dat recent gedaan. Nu Nederland nog.
Tako Engelfriet
Projectleider bij het Verdwenen Zelf