In april verscheen het boek Betaalbare zorg, waarin onder auspiciën van bijzonder hoogleraar Patrick Jeurissen zo’n dertig wetenschappers hun licht lieten schijnen op de betaalbaarheid van onze zorg. Het boek stelt dat er fundamentele keuzes nodig zijn om de stijgende zorgkosten te beteugelen. Zonder ingrijpen doemt het ‘Amerikaanse’ scenario op: hoge kosten en grote gezondheidsverschillen.
Eén van de suggesties is stevig overheidsingrijpen, naar analogie van Klimaatakkoorden. Dat terwijl er een alternatief beschikbaar is dat zorgaanbieders veel nadrukkelijker aan zet laat.
Ironisch genoeg komt dit alternatief óók uit de VS overgewaaid: accountable care. In dit model vormen zorgaanbieders, in samenspraak met financiers, een Accountable Care Organisation (ACO). Binnen dit construct werken zij intensief en integraal samen aan de zorg voor een bepaalde doelgroep. De partijen delen een langetermijnvisie op de nodige zorg, over de vermaledijde ‘schotten’ heen. Doel is de bekende triple aim: merkbaar betere zorg, merkbaar meer werkplezier voor zorgverleners en merkbaar lagere kosten.
Innoveren zonder kostenstijging
De basis van accountable care is het delen van de baten van de samenwerking (de fameuze shared savings). Besparingen komen ten goede aan alle betrokken partijen; van zorgaanbieder tot verzekeraar. Met deze constructie verdwijnen prikkels om patiënten langs het ‘eigen loket’ te sturen. Dit biedt ruimte voor een benadering vanuit het gedachtegoed van Machteld Huber: positieve gezondheid. Een radicaal andere benadering van zorg verlenen, dat niet meer uitgaat van genezing, maar kijkt naar wat (nog) wél kan. Een cruciale stap in een wereld waarin multimorbiditeit, niet in de laatste plaats door de groeiende vergrijzing, rap toeneemt.
Een ACO biedt bovendien ruimte voor innovaties, zonder dat de totale kosten stijgen. De efficiëntie die bereikt wordt met technologische voortuitgang komt namelijk ten goede aan de deelnemende partijen. Dit verlaagt de defensieve mechanismen die de conservatieve zorgsector al jaren in z’n greep heeft: voortuitgang is goed, maar behoud van eigen omzet is nog beter. Als we dit weten los te laten en technologie zonder bijbedoelingen ten dienste van gezondheidswinst kunnen inzetten, is de eerste ‘aim’ al behaald: merkbaar betere zorg.
Nauwe samenwerking zoals in een ACO biedt ook een oplossing voor één van de meest nijpende problemen in de gezondheidszorg: de zeer krappe arbeidsmarkt. Door intensief samen te werken groeit het onderlinge vertrouwen; tussen zorgaanbieders én dat van de financiers. En laat dat nu net de crux zijn voor het terugdringen van regels en administratie. Zie hier: de weg naar merkbaar meer werkplezier de professional!
Overheidsingrijpen
In tegenstelling tot in een aantal andere landen, komt werken volgens het accountable care-gedachtegoed nog nauwelijks van de grond. In de VS is de afgelopen jaren al succesvol geëxperimenteerd met het model, evenals in Duitsland (Gesundes Kinzigtal). Maar ook dichter bij huis: Rivas Zorggroep behaalt mooie resultaten in het project Kwaliteit als Medicijn, in samenwerking met de huisartsen in de regio en VGZ. Wellicht is overheidsingrijpen, zoals door Jeurissen gesuggereerd in een interview met NRC, helemaal zo’n gekke gedachte niet. Het moet echter niet als een Klimaatakkoord worden opgelegd, maar als een positief alternatief worden aangeboden, ondersteund door de bewijzen die er reeds liggen.
Ons systeem is dusdanig verkokerd, dat geen enkele partij in staat is dergelijke disruptieve modellen breed uit te rollen. Als de bewindspersonen écht iets willen nalaten, moeten ze niet langer de handrem op de zorg zetten, maar blijvend ruimte maken in het systeem voor innovatieve kostenbesparing. Een effect dat doelmatigheidsprikkels overstijgt en dus niet groeiende uitgaven remt, maar doet verlagen!
Als zorgaanbieders gezamenlijk accountable, verantwoordelijk, gehouden worden voor samenwerking en goede zorg, met een overheid die faciliteert in plaats van voorschrijft, kan de betaalbaarheid gegarandeerd worden. Het is geen rocketscience. Maar het vraagt wel visie, én lef!
Emile Petiet en René Meijer
Adviseurs bij Arteria Consulting
