Minister Hugo de Jonge stelt dat de marktwerking in de zorg is doorgeslagen. Argumenten zijn onder meer dat concurrentie ertoe leidt dat zorgverleners eerder meer dan minder zorg leveren en dat samenwerking nodig is om zorg efficiënter te organiseren.
Ook staat concurrentie al een tijdje op gespannen voet met de centralisatie van complexe zorg – ook wel lateralisatie genoemd -, een ontwikkeling die al een tijdje gaande is. In aanvulling hierop is er nog een argument, namelijk dat veel zorg dusdanig maatwerk is geworden dat er geen enkel schaalvoordeel meer bestaat, ook niet voor relatief eenvoudige zorg.
Volume
Afgelopen jaar heb ik onderzoek gedaan naar het logistieke functioneren van een perifeer ziekenhuis, een ‘productieziekenhuis’ in de eigen woorden. Wat me daarbij opviel is dat de meeste operaties helemaal niet zo vaak worden uitgevoerd als ik dacht. De top 5 meest uitgevoerde operaties worden gemiddeld 4 keer per week uitgevoerd. Maar de overige meer dan 300 soorten operaties worden minder dan eens per maand uitgevoerd.
Maar er zijn toch volume normen? Ja, voor complexe medische ingrepen zijn die er, maar niet voor eenvoudige operaties, waar het hier grotendeels over gaat. Voor elke operatie is er een gespecialiseerd team van chirurgen, ondersteunend personeel, medisch instrumentarium, materialen en apparatuur nodig. Voor de ongeveer 10.000 operaties die er jaarlijks in dit ziekenhuis worden uitgevoerd, zijn bijvoorbeeld bijna 3000 unieke combinaties van instrumenten nodig.
Nog los van de materiële en personele kosten, kost het enorme moeite om elke operatie georganiseerd te krijgen. Bij één patiënt zijn ongeveer 20 à 30 verschillende mensen betrokken, van polikliniek tot en met verpleegafdeling. Als veel operaties ‘uniek’ zijn is elke samenwerking dat ook. Niets is ‘standaard’ op deze manier. Kortom, dit is niet wat ik me bij een productie ziekenhuis voorstel. Ik denk dat die amper in Nederland bestaan, op een paar gespecialiseerde ziekenhuizen na.
Samenwerken
Is dat erg? Nou nee, het is natuurlijk fantastisch dat we in Nederland op zoveel plekken specialistische zorg van hoge kwaliteit beschikbaar hebben. Maar als je ziet hoeveel moeite en geld het kost om deze zorg te leveren en je gaat elkaar ook nog beconcurreren, waardoor iedereen alles in huis moet hebben om alle zorg te kunnen bieden, dan heeft dat wel een prijs. Bovendien zijn ook ‘eenvoudige’ behandelingen complex geworden, doordat patiënten meerdere ziekten tegelijk hebben of een lange ziektegeschiedenis met zich mee dragen. Wat vereenvoudigd kan worden, de organisatie van operaties, is daarom des te meer van belang.
Voor complexe zorg ontstaan al zorgnetwerken, maar door óók samen te werken voor minder complexe zorg, blijft zorg betaalbaar. Eenvoudige behandelingen standaardiseren kan alleen als er iets te standaardiseren valt. Schaalvergroting door samenwerking in zorgnetwerken is daarvoor nodig. Dat is overigens niet per definitie hetzelfde als fuseren.