Misschien wel het belangrijkste inzicht dit jaar was dat je zelfs in de omgang met de pandemie keuzes kan maken. Als er besmettingen en zieke cliënten of medewerkers zijn, dan is corona natuurlijk allesbepalend. Maar dat is niet altijd zo. Je kan corona dan behandelen als een gegeven waarmee je rekening hebt te houden. Als het Nederlandse weer. Je moet je erop kleden, maar je leven gaat door.
Alles ontbrak
Hierdoor is het veel beter gelukt bezoek en dagbesteding te continueren. Weliswaar met aanpassingen maar onvergelijkbaar met het voorjaar. Natuurlijk waren de omstandigheden beter. Eindelijk waren er voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen, en stond er een behoorlijke testinfrastructuur. Zo ontstonden de voorwaarden voor veilige zorg en veilige werkomstandigheden. Dat alles ontbrak in de eerste golf. We slaagden er in de lessen uit de eerste golf toe te passen in de tweede.
Een veel gemaakte vergelijking is dat Corona een ‘contrastvloeistof’ is, die beter zichtbaar maakt wat er niet deugt. Dat effect had het ook in de gehandicaptenzorg. Tijdens de crisis bleek al snel dat het in de politiek en de samenleving ontbrak aan kennis van mensen met een beperking. Men had eigenlijk geen benul van de omvang, diversiteit en kwetsbaarheid van deze groep mensen. Dat is geen verwijt, alleen een constatering.
Blinde vlek
Een constatering die ook uit onderzoek blijkt. Onlangs nog concludeerde het SCP dat de politiek en samenleving een blinde vlek hebben als het gaat om mensen met een licht verstandelijke beperking. Meer dan een miljoen mensen lukt het niet om mee te komen in een samenleving die steeds sneller, complexer en digitaler wordt. Voorkomen moet worden dat de samenleving steeds meer mensen richting de zorg duwt om mee te kunnen blijven doen. Dat is voor niemand goed, voor de samenleving niet, voor mensen met beperkingen niet, voor de zorg niet.
De manier waarop overheid en samenleving reageerden, voedde de urgentie om het perspectief op mensen met beperkingen opnieuw neer te zetten. Dus juist tijdens de crisis.
Waar het om draait is dat mensen met beperkingen een betekenisvol leven kunnen leiden. Een leven dat zij zelf vormgeven, met anderen. Zorg en ondersteuning vormen een belangrijke randvoorwaarde, maar dat is niet genoeg. De betekenis komt tot stand in het contact met anderen, je gezin, familie, vrienden, kennissen, buren, collega’s.
Het verhaal van Jeroen
In de gehandicaptenzorg willen we deze ervaringsdeskundigheid van mensen met beperkingen zelf en hun naasten, evenals die van de 180.000 medewerkers in de gehandicaptenzorg, tot vertrekpunt nemen. Op basis hiervan gaan we met en aan deze netwerken werken in plaats van alleen naar de persoon te kijken die een ondersteuningsvraag heeft. Dit betekent dat de gehandicaptenzorg een uitnodiging doet om samen te werken, met maatschappelijke partijen die actief zijn op het terrein van onderwijs, werk, wonen, inkomen, vrije tijd etc. We noemen dit ‘het verhaal van Jeroen’. Van dit verhaal zijn wel 1,5 miljoen versies. We werken graag samen met iedereen die aan het volledige verhaal wil bijdragen.
Zo blijkt weer hoeveel raakvlakken de gehandicaptenzorg heeft met de samenleving. Tijdens de coronacrisis hebben we gezien hoe belangrijk het is samen te werken in de hele keten van de zorg, van de publieke gezondheidszorg tot en met de acute zorg. En voor een betekenisvol leven is noodzakelijk dat we in verbinding staan met alle leefdomeinen en sectoren in de samenleving, zoals onderwijs, arbeid en wonen. Dit is allemaal niet nieuw. Maar de crisis heeft de urgentie onderstreept en er een nieuwe impuls aan gegeven.
Wijsheid of geluk?
Maar was dit nou wijsheid of geluk? Tijdens de crisis beleeft de ‘stoïcijnse filosofie’ een opleving. Een belangrijke vertolker hiervan zei ooit: “We moeten zo goed mogelijk doen wat in onze macht ligt, en voor de rest met de omstandigheden omgaan zoals ze nu eenmaal zijn.” We zijn er in geslaagd belangrijke lessen uit de crisis toe te passen in de tweede fase en een nieuw toekomstperspectief te creëren. Zo hebben we zo goed mogelijk gedaan wat in onze macht lag. Wijsheid of geluk? Ik ben vooral blij dat dit ons gelukt is.
Frank Bluiminck
Directeur VGN