Minister Schippers, nu meer in haar hoedanigheid van VVD-politica, laat van zich horen. Eerst met de opvatting dat ze bezuinigingen in de zorg vooral wil realiseren in de ouderenzorg. Een week later stelt ze dat de thuiszorg kan worden afgeschaft, zo goed als.
Het doet mij deugd dat het verhaal van de VVD iets verder gaat. De achterliggende visie is: minder overheid. Dat vind ik een heldere gedachte, maar het woord behoeft meer toepassing en daadkracht. We hebben een gewichtig Europees bestuur erbij gekregen, dan kan in Nederland wel een laag verdwijnen. Afschaffing van de provincies dus, wellicht in combinatie met minder en grotere gemeenten. Maar het gaat om meer. Eenmaal op zoek naar de essenties moeten we doorspitten, een paar lagen dieper.
Minder overheid
Minder overheid wil zeggen minder bemoeienis, minder regels (!), minder bereik, minder invloed. De samenleving redt meer zichzelf. De overheid is alleen hoeder van de armen en de kwetsbaren, vorm te geven door marktpartijen en/of maatschappelijke ondernemingen die daarvan hun specialisme hebben gemaakt. De overheid ziet naar hen toe op verantwoorde inzet van de toegekende middelen.
Ik zie het wel voor me, maar de VVD heeft het niet alleen voor het zeggen. Populistische partijen wekken juist de indruk dat de burgers , eenmaal op hen gestemd, hun zorgen en de verdediging van hun belangen kunnen toevertrouwen. En dan komt het goed…? Middenpartijen – ze heten niet voor niets zo – bewegen daar ergens tussen in.
Individualisering
De individualisering die we, op de golven van economische en welvaartsgroei, eind vorige en deze eeuw ontvouwden heeft een achterkant. Namelijk dat we minder aandacht lieten en laten uitgaan naar het bindmiddel van gemeenschappen. Schaalvergroting, institutionalisering en professionalisering grepen om zich heen. Een proces dat gepaard ging met anonimisering. Niet om te somberen, maar het zelforganiserend vermogen van de Nederlandse samenleving heeft her en der wel aan kracht ingeboet. Vraag is onmiddellijk op welke manier en door toedoen van wie of wat een slinger in de constructieve richting te geven is.
Innovatie
We hebben de verantwoordelijkheid om te zorgen geprofessionaliseerd, verplaatst, afgekocht, gedumpt bij mantelzorgers en vrijwilligers en te veel gesepareerd. Losgeweekt van andere vitale levensvervullingen, zoals werken, leren, ontspannen. Het zou een innovatie – toch een aantrekkelijk issue voor politici – zijn als zorgen in dat rijtje een eigen en vaste plaats krijgt. Dat maakt van zorgen iets normaals. Net zoals het normaal is dat je in bepaalde periode van je leven zorg krijgt en in andere periodes zorg verleent. Met deze noties komen we tot denkbeelden dat vanaf pakweg 21 jaar iedereen zo’n vijf uur per week aan zorg besteedt. Als een vast onderdeel van het levensritme. Binnen je familie of daarbuiten. Kortom: werken, leren, ontspannen en zorgen; je hele leven lang, zo lang het kan.
Moraliteit
In het discours over wat families en gemeenschappen te doen staat, valt dus niet te ontkomen aan de moraliteit. Hier ligt de kans, zo niet de opdracht van het (openbaar) bestuur. De noodzaak van bezuinigen en ombuigen is alleen te vatten als daar een geloofwaardig verhaal bij verteld wordt. Het verhaal dat een toekomst schetst, inspireert, stimuleert en verbindt. Over broodnodige innovatie van morele en culturele waarden die een beroep doen op burgerzin en die iets vanzelfsprekends maken van maatschappelijke participatie. Daarvan gaat een sterker en duurzamer effect uit dan dat we mensen verplichten tot familiezorg.
Waardigheid
Is het bovendien niet de waardigheid van de samenleving die waarborgen biedt, moet bieden, aan het individu? Behoort het niet tot de taak van politici, zeker in verkiezingstijd, om helder te maken wat zij zien als de bodem van de beschaving? Burgers zijn tot veel bereid en in staat, dat is al vaak bewezen. Maar het sterkt de democratie als we steevast mogen rekenen op veiligheid, rechtvaardigheid, deugdelijk onderwijs en uitstekende gezondheidszorg. Welaan minister Schippers, mogelijk dat in deze context de ouderenzorg en de thuiszorg op een andere leest te schoeien zijn.