Er was eens een wereld waarin alle landen zelfvoorzienend zijn in het plannen, opleiden, inzetten en behouden van zorgpersoneel.
Waarin buitenlands zorgpersoneel eerlijk en gelijk behandeld wordt ten opzichte van autochtone zorgverleners. Waar hun rechten, waaronder de vrijheid om te migreren, gegarandeerd wordt. En waar gezondheidssystemen in landen van herkomst niet worden ondermijnd door internationale migratie van zorgpersoneel.
Code
Een sprookje? Wellicht. Tot nu toe. Maar in elk geval zijn dit de uitgangspunten van alle lidstaten van de Wereldgezondheidsorganisatie. In 2010 hebben zij, dus ook wij Nederland, de ‘WHO Global Code of Practice on the International Recruitment of Health Personnel‘ aangenomen. De Europese ziekenhuisbranche was trouwens nog eerder. In 2008 heeft zij al een ‘code of conduct on ethical cross-border recruitment and retention‘ aangenomen, die is onderschreven door werkgevers- en werknemersorganisaties in Nederland.
Spanningsveld
Op dit moment gaat in Nederland veel aandacht uit naar het spanningsveld tussen de korte en lange termijn. Op de korte termijn gaan er door bezuinigingen banen in de zorg verloren. Op de langere termijn dreigt echter een tekort vanwege de vergrijzing (ook van zorgpersoneel) en toename van het aantal chronisch zieken. De economische crisis heeft de prognoses op korte termijn sterk beïnvloed, maar minder relevant zal het niet worden. In Europa verwacht men een tekort van één tot twee miljoen zorgverleners in 2020.
Dus pas een issue op langere termijn? Zou je kunnen denken. Maar net als andere zorginstellingen in Nederland, staan ook ziekenhuizen nu voor de uitdaging om voldoende, goed gekwalificeerd, zorgpersoneel te hebben. Hoe kunnen ziekenhuizen op een duurzame en verantwoorde manier de eigen (dreigende) personeelstekorten in de zorg oplossen, waarbij ze de mondiale gevolgen van het zorgpersoneelsbeleid meewegen? Hoe kunnen ze in deze turbulente tijd houvast hebben aan een duurzame, mondiale beleidsvisie op zorgpersoneel?
Onvoldoende investeren
De Nederlandse gezondheidszorg en het zorgpersoneelsbeleid staan namelijk niet los van de rest van de wereld. Spanje, Roemenië en Griekenland laten ons dicht bij huis zien wat er gebeurt als overheden onvoldoende investeren in goede gezondheidszorg. Zorgverleners komen in de publieke sector niet aan de bak en zoeken ergens anders een baan. En zieke burgers hebben het nakijken als goede artsen en verpleegkundigen naar het buitenland vertrekken. Wat te denken van Nederlandse artsen die zich willen specialiseren en daarvoor een plek zoeken? Mijn zus ging daarom naar Noorwegen om gynaecoloog te kunnen worden. Momenteel is er een grote poel aan basisartsen en jonge medisch specialisten zoekende, die nu voor een deel onbetaald aan de slag gaan. Hun handen blijken hier wel degelijk nodig. Wat als ze, net als mijn zus, over de grens aan de slag gaan?
Vertaalslag
Migratie en mobiliteit van zorgpersoneel is van alle tijden. Maar gezien de scheefgroei van zuid naar noord en oost naar west die dat met zich meebrengt, hoort daar goed beleid bij. De gedragscodes kunnen dit proces ondersteunen als je deze koppelt aan het beleid van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een eerste meting van Royal HaskoningDHV via het transparantiebenchmark MVO over 2012 laat zien dat een vertaalslag nodig is tussen nationaal en lokaal beleid. In 2012 heeft namelijk geen enkel ziekenhuis over de codes gerapporteerd. Aanname van de gedragscodes door overheid en werkgevers- en werknemersorganisaties in de zorg leidt dus niet automatisch tot implementatie ervan door individuele ziekenhuizen.
Zijn de codes dan nergens doorgesijpeld naar lokaal ziekenhuisbeleid? Toch wel, maar dat zal uit de volgende meting blijken. Het Radboudumc heeft recentelijk in haar strategiedocument ‘duurzaamheid in de genen‘ aangegeven, dat zij rekening zal houden ‘met het mondiale perspectief bij het werven van personeel, zodat we niet onbedoeld bijdragen aan buitenlandse tekorten.’
Deze stap laat zien dat we dit sprookje werkelijkheid kunnen maken. Wie volgt?
Linda Mans
Linda Mans is pleitbezorger mondiale gezondheid bij Stichting Wemos. Ze is verantwoordelijk voor het programma Human Resources for Health en coördineert het Europese project ‘Health workers for all and all for health workers’. Als gezondheidswetenschapper heeft Linda aan verschillende universiteiten en medische faculteiten gewerkt met als focus gezondheid en gezondheidszorg, gender en cultuur.