De kosten voor de ouderenzorg stegen van 2010 tot en met 2012 met 16,5 procent, zo meldt de NZa op 9 januari over haar AWBZ-marktscan. Eerder die week berichtte het Algemeen Dagblad dat de aanscherping van indicatieregels en de afbouw van capaciteit er toe kunnen leiden dat veel ouderen niet meer naar het verzorgingshuis kunnen.
Honderden verzorgingshuizen (gaan) sluiten. Waarom en waartoe gebeurt dit allemaal? Zonder een inspirerend waarom-verhaal zullen de vele maatregelen niet leiden tot ander gedrag in de ouderenzorg.
Zonder koers dreigt ontworteling
In mijn eigen kring sprak iemand over haar verdriet en frustratie dat haar vader door sluiting van zijn verzorgingshuis naar een andere stad moet verhuizen, weg van de laatste vrienden, nabij wonende dochter, en zijn kerk. Oude bomen moet je niet verkassen uit hun vertrouwde omgeving, anders dreigt ontworteling. Overigens, ouderen hoeven er niet uit, ook al hebben ze nu een indicatie voor zzp4 die straks te laag is. Maar als een verzorgingshuis sluit, moeten de ouderen wel degelijk verhuizen.
Gigantische transitie
Er dreigt ook ontworteling van honderden organisaties in de ouderenzorg. Zij verkeren in een gigantische transitie naar een geheel nieuwe mix van Wmo, AWBZ en Zvw. Met scherpere indicatie, minder volume en geld, extramuralisering, scheiden van wonen en zorg, verplaatsing van geriatrische revalidatiezorg naar de Zvw, en ga zo maar door. Goed bestuur van zorgorganisaties sorteert tijdig voor op aanstormend beleid, maar de omvang en stapeling lijken bijna niet te absorberen. Dat geldt ook voor gemeenten en zorgverzekeraars. Voor de 10 procent innovatoren lukt het altijd wel, maar het gaat om de totale ouderenzorg. Te veel in te korte tijd, terwijl de politieke besluitvorming net steeds doorloopt tot vijf voor twaalf.
En er dreigt ontworteling van medewerkers en algemeen publiek die de beleidskoers (en onderbouwing) niet goed begrijpen, noch in welk tempo wordt afgestevend op welke eindsituatie. De hervormingsplannen voor de langdurige zorg zijn veelomvattend én de status en ingangsdatum van veel voornemens staan nog niet vast. Onzekerheden over tegelijkertijd de eigen of familiesituatie, het zorgstelsel en de sociaal-maatschappelijke context ondermijnen de fundamenten van vertrouwen, zingeving en draagvlak. Lees op AD-website maar eens de reacties van vorige week.
Koersverhaal vergt een ‘waarom’
De AWBZ wordt onbetaalbaar. Wisselende politieke coalities hebben hun tanden stukgebeten op deze volksverzekering, het moet fundamenteel anders. Voor ingevoerden is de reden overduidelijk: de financieel-economische toekomst garanderen voor een houdbare ouderenzorg als de (dubbele) vergrijzing écht doorpakt richting 2040. Het is een naderend probleem dat nú moet worden aangepakt. Maar ondertussen laat de NZa-marktscan zien dat alle financiële ratio’s (rentabiliteit, solvabiliteit, liquiditeit, eigen vermogen) in de AWBZ zijn verbeterd. Echter, al dit soort ‘hoe’ en ‘wat’ ontwikkelingen gaan voorbij aan het fundamentele ‘waarom’. Simon Sinek laat dat op Youtube indringend zien met zijn Golden Circle. De Gouden Cirkel is opgebouwd uit drie cirkels. De buitenste cirkel is het Wat. De tweede cirkel is het Hoe en de binnenste cirkel het Waarom. Daar gaat het om de échte vragen over doel, motief of droom. Sinek adviseert om de Gouden Cirkel niet van buiten naar binnen te lopen, maar van binnen naar buiten.
<iframe src=”http://embed.ted.com/talks/lang/nl/simon_sinek_how_great_leaders_inspire_action.html” width=”560″ height=”315″ frameborder=”0″ scrolling=”no” webkitallowfullscreen mozallowfullscreen allowfullscreen></iframe>
Aan de slag met het ‘waarom’
Waarom bestaat de ouderenzorg, wat zijn onze visie, missie, normen en waarden in de zorg voor ouderen, wat is het doel, waarom komen al die duizenden medewerkers iedere dag weer uit hun bed om al die kwetsbare ouderen te helpen? Wat mij betreft: kwaliteit van leven en zorg voor onze kwetsbare oudere medemens, integraal en zonder haperingen, toegesneden op hun individuele noden, wensen én mogelijkheden. Het gaat uiteindelijk om deze waarom-vragen, niet over de ‘productie’ van zorgfuncties (het wat) en niet over het gebouw, zorgstelsel en financiering (het hoe). Als we direct vanuit het waarom praten, verandert het verdrag fundamenteel, raken mensen geïnspireerd, worden ze gemotiveerd en loyaal en gaan ze actief zelf handelen omdat ze ook alle hoe- en wat-aspecten veel beter kunnen plaatsen. Het waarom zorgt voor vertrouwen, motivatie en energie. Dat is wat de ouderenzorg nodig heeft! Ik wens u een betekenisvol 2014!
Robbert Huijsman
Senior manager Kwaliteit & Innovatie bij de divisie Zorg & Gezondheid van Achmea en bijzonder hoogleraar Management & Organisatie van de Ouderenzorg bij het instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam.