“Onweersbuien trekken over de zorgsector”, zo kopte de jaarlijkse Barometer Nederlandse gezondheidszorg 2023 die vorige week uitkwam. Gedeelde smart dus, zo bleek. Met gemengde gevoelens reed ik naar de studio van Ernst & Young om, samen met collegabestuurders, mijn licht te laten schijnen over de zorgsector. Enerzijds blij met een podium om de uitdagingen van onze sector toe te lichten. Anderzijds met buikpijn, meer dan 40 procent van de jeugdzorgaanbieders maakte vorig jaar verlies. We blijken ook de enige (sub-)sector met een verlies onderaan de streep van -1,1 procent, een zorgelijke ontwikkeling.
Krappe budgetten
De vooruitzichten voor 2023 zijn mogelijk nog somberder, zo beschreef de Barometer. Ook voor iHUB geldt: hoe complexer de zorg, hoe groter de verliezen. Veel ruimte voor investeringen en perspectief lijkt er niet. In de begroting van het ministerie van VWS is vanaf 2026 opnieuw een enorme bezuiniging ingetekend voor de jeugdzorg, waarmee de budgetten krapper worden. Topambtenaren adviseerden ondertussen dat het kabinet vanaf 2028 nog eens 17 miljard zal moeten bezuinigen, zo kopte het Parool. Gemeenten en aanbieders spreken cynisch over het aanstaande jeugdzorgravijn, in de praktijk worden gemeentelijke jeugdzorgbudgetten fors overschreden.
Niet bij de pakken neer gaan zitten dus, er is nog veel te doen en vooral veel te leren en te verbeteren. Moedig voorwaarts, onze jeugd verdient beter! En ook de hand in eigen boezem: efficiënter werken biedt ook mogelijkheden. De decentralisatie in 2015 heeft de wereld in de jeugdzorg op zijn kop gezet, verbeteringen in bedrijfsvoering komen uiteindelijk wel op gang, en hebben nog meer potentieel. Efficiënter werken lost echter slechts klein deel van het vraagstuk op. Dit staat uitvoerig beschreven in vele rapporten en adviezen, (Commissie Sint, Commissie van Wijzen, SER rapport 2021). De uitvoering van de Hervormingsagenda vraagt nu tempo en slagkracht. En laten we het ook niet onnodig ingewikkeld maken, de oplossing ligt voor het oprapen.
1. Versnippering inkoop en verantwoording
Met 342 gemeenten in 42 jeugdzorgregio’s begeven we ons op dit moment in een oerwoud van tarieven, contractvoorwaarden en verantwoordingseisen. Behoud vooral de reguliere jeugdzorgbeleidsvrijheid voor gemeenten wat betreft inkoop en accenten op het zorgtype. Afhankelijk van de lokale gemeentelijke kleur en ambities wat meer van het één, accenten op het ander. Maar standaardiseer de tarieven, contracten en verantwoording. Zo voorkom je onnodige administratieve lasten en werkdruk. Kosten aan zowel de kant van gemeenten en aanbieder nemen af. Berenschot becijferde eerder dat jaarlijks ruim 1 miljard opgaat aan ‘coördinatiekosten’ bij jeugdzorg. Nog een wereld te winnen.
2. Gebrek aan landelijke regie op regio-overstijgende vraagstukken
Weinig voorkomende specialistische jeugdzorg met lage volumes en relatief hoge kosten vraagt om landelijke inkoop, regie en capaciteitsbekostiging. Denk aan doelgroepen met risico op suïcidaliteit, forensisch profiel (bende-gerelateerd), seksueel overschrijdend gedrag, kwetsbare meidenproblematiek (loverboys).
3. Bezuinigingen van tafel
Met tijdelijke middelen is de harde realiteit een ingetekende bezuinigingen van 1,1 miljard in 2026. Dit ravijn voor de jeugdzorg is zeker in het licht van de huidige financiële prestaties ridicuul. Zowel VNG als aanbieders vragen het ministerie van VWS deze bezuiniging van tafel te halen.
Onze jeugd verdient beter! Iedere doelmatig geïnvesteerde euro in de jeugdzorg verdient zichzelf terug. Als het lukt jongeren en gezinnen weer regie te geven over hun eigen leven, kunnen ze een maatschappelijke bijdrage leveren en nemen kosten af. En als kers op de taart een verbetering van de kwaliteit van leven voor al deze jongeren en gezinnen die vaak wel een duwtje in de goede richting kunnen gebruiken. En een jeugdhulpsector met toekomst en perspectief is aantrekkelijker voor de broodnodige instroom van nieuwe medewerkers, zij-instromers en jonge talenten.
It takes a village to raise a child. Laat iedereen vanuit zijn rol en verantwoordelijkheid zijn plek in het dorp innemen. Onze jeugd verdient beter.
Door: Jasper ten Dam, bestuurder iHUB specialistische jeugdhulp en onderwijs
Binnen iHUB werken we aan twee grote maatschappelijke opdrachten van dit moment: de transformatie en doorontwikkeling van de jeugdzorg (plus) en het realiseren van passend, inclusief onderwijs.