De huidige periode staat in het teken van de kabinetsformatie. Nu worden belangrijke keuzes gemaakt voor de toekomst van ons land. Naast o.a. economie en ‘groen’ is de zorg een belangrijk thema waarover afspraken moeten worden gemaakt.
Intussen wordt daar al stevig op vooruitgelopen. Zo zijn recent 2 rapporten gepubliceerd, ‘de agenda van de zorg’ en het toekomstplan 2025 van de Federatie voor Medisch Specialisten. Dat laatste is wel heel bijzonder in ons huidige zorgstelsel wanneer u dat goed leest! Maar daarover een andere keer.
Het Sustainable Healthcare Lab (SHCL) heeft al eerder (2012, update in 2016) in haar Manifest ’10 coördinaten van duurzame zorg’ beschreven. Ons doel is om met deze coördinaten mede richting te geven aan de dialoog over duurzame zorg onder burgers, professionals, beleidsmakers, bestuurders en vooral nu dus de politici.
Twee voorbeelden van de 10 coördinaten staan hieronder beschreven.
Burgers tonen (zelf)kritische participatie en sturen mede hun zorg
In de gezondheidszorg zijn er vaak veel kapiteins op dat ene schip, dat van de burger cq. patiënt zelf. Maar wie is er echt ‘in charge’? De huisarts, de wijkverpleegkundige, de gemeente, het wijkteam, de zorgverzekeraar? Of uiteindelijk toch de burger zelf, zoals bepleit in de beweging rond positieve gezondheid?
Het dilemma bij de ‘roep om eigen regie’ is dat die er om allerlei redenen tijdelijk of langdurig niet of niet volledig kan zijn. Zoals op de operatietafel, of bij een acute opname vanwege een ernstige psychische decompensatie. Er is altijd sprake van een glijdende schaal van eigen regie. Hierbij hoort ‘Shared Decision Making’, dat beoogt tussen zorgvrager en zorgaanbieder de mate van eigen regie bespreekbaar te maken en vast te stellen. Dat vraagt focus, tijd en energie van alle betrokken zorgverleners.
Leren leven met onzekerheid
Professionals en zorgvragers, maar ook burgers en beleidsmakers, moeten zich realiseren dat er geen garantie bestaat op gezondheid. Er is geen 100 procent zekerheid hoe een gezondheids¬situatie zich zal ontwikkelen. Ongericht onderzoek, eindeloos screenen, behandelingen ‘voor de zekerheid’: baat het niet, dan schaadt het wel. Er zijn heel veel effectieve maar helaas ook onwerkzame interventies. Vaak weten we niet precies wat er aan de hand is, wat echt helpt en wat het effect is bij een individu.
Verkiezingsprogramma’s
Wij hebben als regiegroep SHCL beoordeeld in hoeverre de verkiezingsprogramma’s van de grootste partijen de 10 coördinaten ondersteunen en daarmee bijdragen aan die duurzame zorg. Geen enkele partij richt zich expliciet tégen de coördinaten zoals geformuleerd in ons Manifest. Iedere partij onderschrijft wel een aantal van de coördinaten, maar de accenten liggen verschillend.
Partijen zijn het vooral eens over de coördinaten: ‘preventie geeft meer gezondheid tegen gelijke kosten’, ‘niet alles moet wat kan: zoek een balans tussen vechten en accepteren’ en ‘burgers tonen (zelf)kritische participatie en sturen mede hun zorg’.
Partijen hebben nauwelijks een visie op coördinaten als ‘demedicaliseren waar mogelijk’ en ‘leren leven met onzekerheid’. De partijen die het meest denken in de lijn van het Manifest voor duurzame zorg zijn CDA, D66, PvdA en CU. Groen Links laat in haar verkiezingsprogramma veel minder visie zien op het vlak van duurzame zorg. Overall is onze conclusie dat alle partijen slechts heel beperkt bezig zijn met nadenken over duurzame zorg en beperkt komen tot maatregelen die daar wezenlijk aan bijdragen.
Hoe verder?
We roepen de formateurs op om duurzame zorg mee te nemen in de gesprekken voor het komende kabinet. Ons manifest kan hierbij dienen als leidraad. In deze formatieperiode verwachten we een voortrekkersrol van D66 en CDA. Groen Links en VVD zullen daarbij hopelijk volgend zijn.
In ons manifest blijkt daarnaast dat duurzame zorg een bijdrage vraagt van ons als burgers, van professionals en van zorg- en welzijnsorganisaties.
Als SHCL continueren wij onze bijdrage aan de ontwikkeling van duurzame gezondheidszorg door de dialoog te blijven organiseren. Het gaat ons om een echte beweging voor duurzame verandering in denken en doen bij iedereen die ertoe doet.
Met en namens het Sustainable HealthCare Lab
(Paulien van Hessen, Wilfrid Opheij, Marije Talstra)
