Haiku over ouderen(zorg):
Werken in de zorg
Lonend en innovatief,
Ouderenzorg lonkt!
Politieke partijen lijken als lemmingen af te rennen op de zorgkloof. DENK benoemt weinig oplossingen maar wel het probleem: “Er is een chronisch tekort aan zorgpersoneel dat verpleging en verzorging levert aan ouderen.” Inderdaad, in 2030 heeft de ouderenzorg 70.200 personen tekort. 50PLUS komt niet verder dan dialoogvoorstel over de houdbaarheidsvraag “Hoe gaan we om met vergrijzingskosten, zeker gezien het toenemende personeelstekort?” Hoog tijd voor radicalere maatregelen!
Huidige insteek: personeel ontzorgen
Veel politieke partijen willen ‘Investeren in voldoende zorgpersoneel’, maar richten zich vooral op aantrekkelijker werk en behoud van (ouder) personeel. PvdA stelt compact: “Zorgpersoneel heeft recht op meer salaris, minder werkdruk en meer collega’s.” SP ziet marktwerking en slecht werkgeverschap als oorzaken voor de hoge uitstroom: “We brengen de menselijke maat terug in de zorg en herstellen het vertrouwen in de beroepskrachten.” Vrijwel alle programma’s komen met bekende pleidooien: hogere salarissen, aantrekkelijkere werkomstandigheden, meer autonomie en medezeggenschap, (bij)scholing, flexibelere roosters, doorgroeimogelijkheden en duurzame inzetbaarheid. De PvdA wil versterking van de vakbonden, want die “zorgen voor betere lonen, meer vast werk en een veiligere werkplek.”. PVV wil “een heilige plicht dat administratie wordt geautomatiseerd, gestandaardiseerd of afgeschaft.” Jaja, dat zeggen we al jaren, maar staat nu op 35% tijdsbeslag. Ook SP en CU zitten op die lijn: “De grootste onvrede bij zorgverleners zit niet zozeer in de salariëring als wel in de bureaucratische ballast en het ontbreken van eigenaarschap.” GL is het eens: “We geven onze professionals de waardering die ze verdienen en maken ze weer baas over hun eigen werk. Zodat ze kunnen bouwen aan een solidaire samenleving waarin iedereen meedoet.” De partijen willen het leuker maken in de zorg: “Als mensen betrokken zijn bij belangrijke besluiten groeit hun werkplezier en verlaten ze minder snel de zorg”. VVD en D66 willen verpleegkundigen laten meebesturen in zorginstellingen. Sympathiek, maar dicht dat de gapende zorgkloof?
Ruim baan voor werken in de ouderenzorg
ActiZ schreef ‘Tom Poes verzin een list’. Allereerst dienen de verwachtingen over en definities van “zorg” te worden bijgesteld, zodat de vraag afremt en relatief eenvoudige hulpvragen niet bij zorgprofessionals komen. ActiZ pleit voor een paradigmashift in opleidings- en HR-land: niet meer denken in diploma’s en functies maar in taken en competenties. De Nationale Zorgklas biedt online trainingen en snelcursussen om extra hulpkrachten klaar te stomen. Tom Poes maar ook de Dialoognota Ouder worden móeten méér listen verzinnen, voor een nieuwe en meer innovatieve personeelsmix (samen met familie, vrijwilligers en gemeenschap) en sector-overstijgend samenwerken om beschikbare arbeid in te zetten op de juiste plek, op juiste moment, ongeacht de formele werkgever. Hugo de Jonge benoemde al eerder die verschillende autootjes bij woonflats voor ouderen. Denk ook aan ANW-diensten over de hele keten van cure en care, niet binnen eigen kokers. Er zijn ook al experimenten met regionale verbanden van specialisten ouderengeneeskunde of verpleegkundig specialisten. Kiezen voor de zorg willen de PvdD, VVD, CDA stimuleren door lager collegegeld voor zorgopleidingen. Het moet anders met het opleidingsklimaat van initiële opleidingen tot praktijk leren, ook voor zij-instromers, herintreders en arbeidsmigratie (dat blijft nog taboe). Willen we nog wereldkampioen deeltijdwerken blijven?! Meer dan de helft van de zorgbanen komt niet uit boven 24 uur per week. Als alle parttimers 2 tot 4 uur meer zouden werken, flexibeler over de levenscyclus, dan is de zorgkloof al grotendeels gedempt (zie SER-advies).
Out-of-the-box over zorgkloof heen
Het CAO-instrument is nagenoeg uitgeput. Houdbare ouderenzorg vraagt grotere en creatievere oplossingen, binnen én buiten de zorg. Populair zijn nieuwe technologieën om de krapte op de arbeidsmarkt op te vangen (o.a. 50PLUS) en arbeidsintensiviteit (D66) of uitval van personeel te beperken (CDA). Maar de digitale transformatie en opschaling gaan veel te langzaam. CU ziet de coronacrisis als “het uitgelezen moment om jongeren te enthousiasmeren voor deze vitale banen en hen hiervoor op te leiden.” Nieuwe opleidingen op het snijvlak van zorg, geneeskunde en (informatie-) technologie zullen bredere groepen jonge mensen aantrekken, aldus D66. Het daadwerkelijk anders definiëren en organiseren van zorgwerk vraagt om sociale én technologische innovatie. Als we dat versnellen, hebben we een mooie loopplank óver de zorgkloof.
Robbert Huijsman
Hoogleraar management en organisatie van ouderenzorg (Erasmus Universiteit) en directeur/bestuurder van Geriant.