Haiku over ouderen(zorg):
Schotten in stelsels?!
Ouderenzorg in één wet,
met één goed loket.
De roep om integrale ouderenzorg is niet nieuw. Raad de bron van dit citaat: “De bestaande financiering van voorzieningen voor ouderen is verbrokkeld. Schotten tussen geldstromen belemmeren de modernisering van de ouderenzorg. Daarom wordt voorgesteld de ouderenzorg in één financierings- en verzekeringssysteem onder te brengen.” De bron is Ouderenzorg met toekomst; advies van de commissie modernisering ouderenzorg uit mei 1994. Anno 2021 pakken de verkiezingsprogramma’s de oude belofte alsnog op.
Schotten slechten
De PVV heeft een compacte stellingname: “ouderenzorg in één wet”. De VVD wil “betere samenwerking en afstemming van het zorgaanbod tussen zorgverzekeraars, zorgkantoren, gemeenten en zorgaanbieders in de regio om zo de patiënt meer centraal te stellen.” Wie wil dat niet?! Geld stuurt, dus wil o.a. VVD af van verkeerde productieprikkels: ”financiering van zorg moet niet meer volume-gedreven zijn, maar rekening houden met de uitkomsten voor cliënten.” SGP wil verdergaande ‘ontschotting’ van de financiering van zorg en een einde aan ongewenste en storende prikkels om cliënten ‘af te schuiven’ naar een andere zorgwet. “Idealiter is er sprake van één type financiering per cliënt, afhankelijk van de levensfase en ernst van de zorgvraag”, aldus SGP. VVD pleit voor persoonsvolgende bekostiging in de langdurige zorg (=Wlz), maar ook voor overgang van verpleeghuiszorg naar de Zvw, “dan zijn de verschillende vormen van zorg waar mensen op latere leeftijd mee te maken krijgen op dezelfde manier georganiseerd”. Naast PVV is ook CU is helder: “op termijn wordt de hele ouderenzorg in één zorgwet ondergebracht, met één plan voor lokale ouderenzorg en eenduidige regie in de regio.” Voeg daarbij GL en D66: iedere regio één zorgplan met een regionaal zorgbudget, waarbij ook het sociaal domein moet aanhaken.” Linkse partijen gaan nog verder: regie weghalen bij zorgverzekeraar (PvdA), zorgverzekeraars omvormen tot publieke zorgfondsen (GL), of één Nationaal ZorgFonds (SP, BIJ1).
Minder lasten voor ouderen
Veel partijen willen het eigen risico afbouwen of afschaffen en de zorgpremies verlagen. D66: “We zorgen ervoor dat de eigen bijdragen in de ouderenzorg meer op elkaar gaan lijken. Zo worden deze niet leidend voor de zorg die mensen kiezen.” En: “Kwetsbare ouderen met een laag inkomen willen we op deze manier zoveel mogelijk ontzien.” Daarom ook inkomensafhankelijke eigen bijdragen in de wijkverpleging voor betere aansluiting bij de WLZ. GL, SGP en D66 willen de eigen bijdrage in de Wmo inkomensafhankelijk maken. PvdA en CU gaan het abonnementstarief afschaffen.
Enkele spannende elementen
VVD pleit voor experimenten waarbij verzekeraars zelf zorg kunnen aanbieden. Voorts wil VVD meerjarige zorgpolissen in de Zvw en –net als SGP– meerjarige contracten in de Wlz. D66 geeft gemeenten een financiële beloning voor goede preventieve ouderenzorg die leidt tot minder Wlz-indicaties. Bovendien wil D66 de financiering van wonen en zorg steeds verder gescheiden (dat zat al in het moderniseringsadvies uit 1994). Tenslotte wil CU standaard bekostiging voor vroegtijdige zorgplanning (richting het levenseinde) en experimenten met mantelzorgsparen: “wie uren mantelzorg biedt aan iemand buiten de eigen familie, kan die later ‘terugkrijgen’ als hij zelf zorgbehoevend wordt”. Vrijwel alle partijen gaan mantelzorg meer en ruimer ondersteunen. Hard nodig!
Dialoognota als hefboom?
Coalitievorming wordt spannend in het versplinterde politieke landschap, maar er gloort draagvlak om de ouderenzorg onder één (financierings)wet te brengen, zeker in combinatie met stevige regio’s (zie vorige blog). VWS loopt zich al warm, getuige de Dialoognota Ouder worden 2020-2040. “Het stelsel schiet namelijk tekort om de juiste zorg en ondersteuning op de juiste tijd en plaats te bieden.” VWS schetst diverse scenario’s, zoals de Wlz beperken tot zware verblijfszorg en het hele thuisgebeuren van Wmo en Zvw bundelen. Maar nog beter: álle ouderenzorg in één domein, zodat “de cliëntenreis wordt ‘onthobbeld’ (ontdaan van domeinovergangen) en verschillen in eigen bijdragen worden weggenomen.” Maar welke wet dan?! De Wmo is geen aanspraak maar voorziening en leidt tot ongeoormerkte postcodezorg per gemeente. De Zvw is een schadeverzekering voor (medische) zorgkosten van individuen waardoor mantelzorg, wonen en welzijn niet tot hun recht komen. Dan resteert de Wlz als volksverzekering met al veel regio-ervaring, mits preventie en mantel- of systeemzorg worden toegevoegd. Dat ‘onthobbelen’ klinkt bijzonder, maar alles liever dan ‘doorhobbelen’. Nu doorpakken met integrale ouderenzorg!
Robbert Huijsman
Hoogleraar management en organisatie van ouderenzorg (Erasmus Universiteit) en directeur/bestuurder van Geriant