Ouderenzorg als verkiezingsthema: revival van de regio

Haiku over ouderen(zorg):

Regio centraal:

goed oud in eigen gebied.

Start coalitie!

In 1999 publiceerde Jeroen van Wijngaarden en ik het boek ‘Schake(le)n met visie: regiovisie in de ouderenzorg’ vanuit het programma STimulering Modernisering Ouderenzorg van VWS, VNG, ZN, IPO, ouderenorganisaties en zorgaanbieders. Dat ging om experimenten met regiovisies en integrale regionale budgetten. Maar dat raakte besmet door langdurige bureaucratische processen die weinig opleverden. Regionalisering is een slingerbeweging van elke twintig jaar touwtrekken tussen concurrentie/samenwerking en centraal/decentraal. Eind jaren zestig was de eerste regio-piek met ‘districten’ in de Gezondheidswet 1956, begin jaren tachtig piekte de Wet Voorzieningen Gezondheidszorg (WVG, 1982), en na het echec van Plan Dekker/Simons gaf het Paarse kabinet Kok eind jaren negentig de STIMO-impuls aan regionale ouderenzorg. Nu is ‘de regio’ weer terug, met o.a. regiobeeld, regioplan als document én proces, regiobudget en regiotafel van samenwerkende partijen. Onder het motto Juiste Zorg Op Juiste Plek. Welke ideeën bevatten de verkiezingsprogramma’s voor regionale ouderenzorg?

Van economie naar zorg

De regio wordt veel genoemd, maar meestal in de context van internationale samenwerking en immigratie, economische regiodeals, krimpregio’s, landbouw en voeding, vervoer, media en cultuur. CDA ziet: “Er is een stille revolutie gaande in ons land. Waar het politieke debat vooral gaat over de markt en de overheid, is de samenleving zichzelf – lokaal, regionaal én digitaal – op een nieuwe, moderne en indrukwekkende manier aan het organiseren in een coöperatieve samenleving: de zorg voor elkaar-samenleving, waarin wij geloven.”

Bijna alle partijen koesteren in ieder geval het regionale ziekenhuis (SP, CDA, D66, FVD, PvdA, PvdD, SGP, JA21). D66: “Deze streekziekenhuizen vormen een belangrijk fundament van onze zorg, zeker voor kwetsbare ouderen die kampen met meerdere aandoeningen.” SGP: “Een concrete opgave voor de regio’s is de zoektocht naar een toekomstbestendige inrichting van de acute zorg.” Ook is er vaak regio-aandacht voor de ggz, jeugdzorg, preventie en wonen.

Voor regionale ouderenzorg hoef je niet naar PVV, FVD, DENK, BIJ1 of JA21 (geheel niet genoemd), noch SP of PvdD (centraal óf lokaal). PvdD, 50PLUS en VOLT noemen de regio alleen voor samenwerking tussen eerste lijn en gemeenten. Wel een PvdD-signaal: “Regie bij regionale overheden leggen kan helpen, maar is eerder een verkapte bezuinigings­operatie gebleken. Dat wordt teruggedraaid: gemeenten krijgen genoeg middelen om goede zorg aan te bieden die ook alleen dáárvoor aangewend worden.” VVD wil wel betere regionale samenwerking en afstemming van het zorgaanbod tussen zorgverzekeraars, zorgkantoren, gemeenten en zorgaanbieders. Maar maakt het niet concreet, behalve met: “Eén aanspreekpunt bij gemeente en zorgkantoor samen om patiënten te helpen bij het vinden van de juiste zorgorganisatie.”

Landkaart opnieuw inrichten

Voordat we de regio-coalitie smeden, eerst ‘de regio’ zelf. SGP: “Haast iedere zorgwet hanteert een eigen regio-indeling. Er is duidelijkheid nodig over welk type zorg op lokaal, regionaal, bovenregionaal of landelijk niveau moet worden georganiseerd.” Ook CU maakt dit punt: “Er komt een einde aan de versnippering en onduidelijkheid in de lappendeken van bestuurlijke regio-indelingen, waaronder ROAZ, zorgkantoor, zorgverzekeraar, GGD-regio, veiligheidsregio en jeugdzorgregio.” Laten we CDA in deze volgen: “We maken samen met het veld een nieuwe zorgkaart voor heel Nederland, waarmee we de zorg anders en beter organiseren.” D66 maakt het iets concreter: “Daarvoor is vereenvoudiging nodig van alle verschillende regio-indelingen. De samenwerking tussen regio’s moet door de VNG worden gecoördineerd.” Na decennia lang geroep, is het hoog tijd voor één landkaart.

Regio-coalitie voor ouderenzorg

Regionale ouderenzorg komt tot volle wasdom met een coalitie tussen CDA, D66, GL, PvdA, SGP en CU. Beste onderhandelaars, start bij CU. Die kadert de bouwstenen: eenduidige regioregie; wettelijk geregelde regiovisie die iedere 5 tot 10 jaar wordt vastgesteld door alle betrokken partijen; regionale zorgraad om de betrokkenheid van patiënten, cliënten en bewoners te borgen; netwerk- of ketenzorg waardoor patiënt geen last heeft van allerlei overgangen; regiobudgetten waarin middelen uit Wlz, Zvw en Wmo samenkomen, ook voor het bevorderen van gezonde leefstijl en welzijn; experimenteren met populatiebekostiging om regionaal meer voor elkaar te krijgen.

Ga niet uitruilen maar aanvullen met o.a. CDA: “Samenwerking vraagt om duidelijke regie en sturing in de regio.” Met SGP: “visie van gemeenten, zorgverzekeraars en zorgaanbieders over de organisatie van de ‘eerstelijnszorg’ [en hospices] in de wijk en regio.” En D66: “Wij willen dat verzekeraars met zorgaanbieders, patiëntenorganisaties en gemeenten deze sturing vastleggen in een meerjarig Regionaal Zorgplan.” GL: “in iedere regio één zorgplan met een regionaal zorgbudget” en “vast percentage van regionale zorgbudgetten voor preventie”. Ook het sociaal domein moet aanhaken, aldus D66 en “schotten die samenwerking tegenhouden, zoals in de financiering, moeten worden weggenomen.” Plus PvdA: “Regionaal komen er regisseurs met doorzettingsmacht die kunnen ingrijpen bij stagnatie of impasse.” SGP pleit nog voor democratische controle op (boven)regionale besluitvorming. Het sluitstuk is weer voor CU: “Gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren maken glasheldere afspraken over de organisatie en bekostiging en informeren burgers en verzekerden hierover.”

Wat zou ik graag de rechterhand van deze regio-informateur zijn!

Robbert Huijsman

Hoogleraar management en organisatie van ouderenzorg (Erasmus Universiteit) en directeur/bestuurder van Geriant.