Samenvoeging van de titels geeft een hoopvolle belofte: zorg voor elkaar (CDA); met een nieuw begin, waarin we iedereen vrij laten maar niemand laten voor (D66); door te kiezen voor wat écht telt (ChristenUnie) en dan samen aan de slag, met nieuwe keuzes voor een nieuwe tijd (VVD). Kan deze coalitie voort in een vierde kabinet Rutte? In de peilingen stokt de huidige coalitie nu rond 72 zetels. Bovendien pleiten twee van de vier partijen voor een nieuw begin. Waarvoor staat dat, na de trigger door corona? De VVD rept in haar opening “Ons nieuwe verhaal” niet over ouderen(zorg), behalve waarderende zinnen n.a.v. corona: “Dankzij het geweldige werk van alle mensen in de zorg, […], houden we de zorg zo goed als mogelijk overeind.”
Zoeken naar trefwoord ‘ouderen’
Bij elkaar genereren de vier programma’s een heel pak printpapier: VVD en CDA allebei net geen honderd pagina’s, Christen Unie 144 en D66 liefst 208 pagina’s. Alles moet natuurlijk langs komen: onderwijs, werk en inkomen, landbouw en natuur, wonen en leefomgeving, vervoer, gezondheidszorg, klimaat, buitenland en defensie, overheid en democratie, en maatschappelijke normen en waarden. In die veelheid is het een beetje zoeken naar beelden over ouderen en visie op de ouderenzorg. Liberale VVD vindt ‘visie’ een lastige term, maar dat is toch echt nodig als een meer dan een kwart van het electoraat 65-plus is.
Visie op oudere medemens
Het CDA krijgt een ruim citaat: “De beste manier om gezond oud te worden is door actief mee te blijven doen. Met de vergrijzing krijgen we een grote groep ouderen met een rijke levenservaring die nog volop in het leven staan en veel langer dan vroeger een unieke eigen bijdrage leveren aan onze samenleving. De extra zorg en aandacht die zij op latere leeftijd nodig hebben, brengen we met elkaar op.” Waar D66 ruimte geeft voor eigen bepaling van het levenseinde, is CU vierkant tegen: élk mensenleven heeft intrinsieke waarde. Zij wil een samenleving die de waarde van ouderen benut en bevestigt en hen de beste zorg geeft, zodat zij zich gewenst en betekenisvol voelen. CU beschouwt euthanasie niet als normaal medisch handelen, maar pleit wel voor bekostiging van vroegtijdige zorgplanning (richting het levenseinde) als waardevol zorgonderdeel.
D66 heeft een paragraaf “Zorgeloos oud worden”. Ouderen moeten vrij zijn om hun leven te leiden zoals zij dat willen. D66 ziet daarbij een aantal voorwaarden: verzekerd zijn van een goed verzorgde oude dag, met betaalbare zorg van goede kwaliteit, in een veilig huis of appartement en dichtbij familie en vrienden. Alle coalitiepartijen, behalve D66, willen verder met de bestrijding van eenzaamheid bij ouderen, overigens zonder nieuwe accenten.
Visie op ouderenzorg
ChristenUnie is het meest gedetailleerd over ouderen(zorg), dat stond al in vorige weblog. De CU wil minder schotten in de zorg voor thuiswonende ouderen, door één plan en regie in de regio. D66 zit ook op die lijn. Op termijn moet de hele ouderenzorg in één wet komen, aldus CU en VVD. D66 gaat niet zo ver, maar steekt in op één landelijk sector-overstijgend hoofdlijnenakkoord voor samenwerking. Ook CDA en VVD pleiten voor meer samenwerking tussen zorgaanbieders en zorgfinanciers in de regio, maar zonder concrete voorstellen.
De VVD heeft één pagina “Investeren in de langdurige- en ouderenzorg”. Daarin o.a. pleidooien voor persoonsvolgende bekostiging, meer keuzevrijheid voor ouderen en meerjarige contracten voor meer zekerheid bij zorgaanbieders en hun personeel, plus lagere administratieve lasten in de jaarlijkse inkoop. Ook investeren in meer kleinschalige woonvormen voor ouderen, mét zorg om langer thuis te blijven. Over wonen gaat de volgende weblog.
Op zoek naar nieuwe sturingsinstrumenten
CU en D66 gaan voor één zorgplan per regio met een regionaal zorgbudget, waarin ook het sociaal domein moet aanhaken. D66 wil de eigen bijdragen in de ouderenzorg harmoniseren zodat die de zorgkeuzes niet langer beïnvloeden (de zorgval). Kwetsbare ouderen met een laag inkomen wil D66 ontzien door een inkomensafhankelijke eigen betaling in de WMO. En financiële prikkels voor gemeenten die met goede preventieve ouderenzorg en meer acuut beschikbare thuiszorg zorgen voor minder WLZ-indicaties.
Tenslotte willen D66 en VVD de ouderenzorg ruimte geven voor (arbeidsbesparende) technologie en andere vormen van innovatie. Waar nodig krijgen ouderen hulp met digitale zorg, thuis of in verpleeghuizen. Het CDA zal dat vast steunen, want zij ziet dat innovatie het zware zorgwerk verlicht, waardoor er meer tijd en aandacht voor de ouderen is en uitval van personeel wordt beperkt.
Robbert Huijsman
Hoogleraar management en organisatie van ouderenzorg (Erasmus Universiteit) en directeur/bestuurder van Geriant.