Via internet worden we overspoeld met “meningen” waarvan de achtergrond varieert van duister radicaal, pseudo-medisch en onderwerpen met verborgen commerciële belangen. Een en ander voortgebracht door “influencers”.
Maar laten we eerst definiëren waar we het over hebben. Wikipedia leert ons het volgende:
“Influencers kunnen worden omschreven als opinieleiders die in staat zijn om de attitudes, het gedrag, de opinies en de aankoopbeslissingen van hun publiek te beïnvloeden. De informatie die influencers met hun volgers delen wordt gepercipieerd als betrouwbaar, eerlijk en authentiek omdat hun publiek zich meer met hen kan identificeren. Aan de hand van verhalen, foto’s en video’s geven influencers een grote glimp van hun persoonlijk leven bloot aan hun volgers. Deze intimiteit draagt bij tot de creatie van een parasociale relatie, hetgeen inhoudt dat mediagebruikers een soort schijnrelatie opbouwen met een mediakarakter.
Hersenspoelen (van het Engelse “brainwashing”) is een methode waarbij bij een persoon de oude gedachte- en ideeënpatronen, inclusief zijn normen en waardenstelsel, worden uitgewist en vervangen door nieuwe (“herprogrammeren”). Het begrip hersenspoelen heeft geen wetenschappelijke basis en het gedachtegoed erachter is verworpen door de American Psychological Association.
Hersenspoeling wordt soms gebruikt in de zin van indoctrinatie. Bij indoctrinatie ligt de nadruk op het kritiekloos overtuigen van doelgroepen of personen. Het begrip heeft dezelfde negatieve bijklank als hersenspoeling, maar is beter geworteld in de realiteit. De meest gebruikte is een persoon confronteren met een eindeloze stroom van input, in de vorm van lectuur, films en praatsessies die vaak uren of dagen kunnen duren. Doel is de weerstand te overwinnen en de persoon zijn oude denkpatroon te doen loslaten”.
Niet zo onschuldig meer
In dit licht is het effect van de werkzaamheden van influencers dicht bij dat van indoctrinatie en is het niet onschuldig meer. Het gestimuleerde gebruik van cosmetica door zeer jonge kinderen, het aanprijzen van dubieuze cosmetische ingrepen en het aanprijzen van verouderde ideeën over anticonceptie zijn niet vrijblijvend meer. Het negatief adviseren over vaccinatie heeft inmiddels een duidelijk negatieve impact op de volksgezondheid. De sociale druk op jongeren -deels door internet – is inmiddels zodanig dat dit heeft geleid tot een toename van zelfdoding met 17 procent.
De situatie op internet doet mij denken en het Indiase wegennet van een grote stad. Koeien, fietsers, brommers, auto’s, wandelaars en vrachtwagens bewegen zich zonder regels door elkaar. India is dan ook de trieste koploper van het aantal verkeersdoden.
Internet is een soort ongeregeld wegennet. Het lijkt dan ook redelijk – en langzamerhand noodzakelijk – om voor het gebruik van internet regels voor te stellen. Deze kunnen qua strekking overeenkomen met de reglementen zoals we die kennen voor het gebruik van het wegennet. Omwille van de discussie stel ik daarom wat provocerend het volgende voor:
– toegang tot internet kan alleen met een (wettelijk) certificaat waarin de identiteit van de gebruiker vastligt
– onder de 12 jaar is de toegang tot internet beperkt tot sms, email, telefoonverkeer en geselecteerde kindervriendelijke sectoren.
Bovenstaande komt zeker als idioot en onhaalbaar over. Maar ik verwacht dat de situatie rond internet zo onhoudbaar zal worden dat de wal uiteindelijk het schip zal doen keren.
Robert W. Kreis
Chirurg N.P.
Em. hoogleraar Brandwondenzorg VUmc