Plastic is niet weg te denken uit de zorg maar ook niet weg te krijgen uit het milieu, met alle schadelijke gevolgen van dien voor het ecosysteem en dus ook voor de mens. Het moet en kan anders!
Lange tijd hadden we het gevoel dat het krijgen van plastic tasje gratis was. Dat was niet zo want voor niets gaat de zon op; de prijs van plastic is natuurlijk onderdeel van de prijs van het product. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken voorspelde door het verbod een daling van 48-77 %. We gebruikten per persoon per jaar ongeveer 170 tasjes. Deze verwachtingen zijn overtroffen. Het luttele bedrag tussen de 5 en 15 cent lijkt al genoeg om gedrag van minstens 90% van de bevolking te veranderen als mijn eigen steekproef bij het boodschappen doen klopt. Er hangt een hoge boete aan als winkeliers de tasjes toch om niet meegeven. Een financiële bijdrage eisen en de handhaving stevig neerzetten blijkt dus enorm effectief.
Afbraak van plastic gaat moeilijk; er ontstaat veel schade voor het milieu. De kracht van plastic is tegelijk ook de zwakte. Het is onverwoestbaar sterk, sluit goed af, is hygiënisch, etc. Kortom we kunnen ons eigenlijk geen leven meer zonder plastic voorstellen. Dat laatste zal geen moeite kosten want het verdwijnt inderdaad helemaal niet meer. In tegenstelling tot afval dat verdwijnt door biodegradatie blijft plastic altijd bestaan uit polymeren, zelfs wanneer het wordt afgebroken tot moleculair niveau. Zout zeewater en ultraviolet licht veranderen plastic in zeer kleine snippertjes die vervolgens via bijvoorbeeld vissen in de voedselketen terecht komen. De gevolgen hiervan verschillen van vergiftiging tot verstoring van de hormoonhuishouding. En we weten nog niet alles. Plastic is dus ziekmakend voor vissen en dieren verderop in de voedselketen met alle ziekmakende gevolgen voor de mens.
Plasticsoep
De plasticsoep, ofwel de drijvende vuilnisbelt in de Grote of Stille Oceaan, wordt geschat op de omvang van een gebied waar Nederland vele malen in past. Terwijl de hoeveelheid alleen maar toeneemt, lijkt de oplossing nog ver weg. In 2012 gaf de Delftse student Boyan Slat een mogelijke oplossingsrichting aan door het plastic met grote drijfarmen naar verzamelplatforms te laten drijven. Deze schoonmaakoperatie is totnogtoe niet tot stand gekomen. Intussen gloort er hoop dat de enorme berg te lijf kan worden gegaan door iets heel kleins: een plastic-etende bacterie. Recent is hierover in Science een publicatie verschenen; in zes weken tijd wist de ‘Ideonella Sakaiensis’ plastic deeltjes volledig af te breken. Deze ontdekking leidt helaas ook niet snel genoeg tot een substantiële oplossing; op de korte termijn wordt de voedselketen nog steeds aangetast.
In de zorg zou het besef dat we de lange termijn gevolgen voor de voedselketen nog maar nauwelijks kennen tot een gevoel van urgentie moeten leiden en een drive moeten vormen om te doen wat we kunnen aan preventie. En dat is vooralsnog verminderd gebruik en een hergebruik. Dat het kan is gebleken. Het recyclen van plastic is een hoogwaardigere eindverwerking dan verbranden.
Urgentie
Deze eigen initiatieven verdienen natuurlijk navolging. De vraag is of het daarmee snel genoeg gaat gegeven de urgentie. Ik denk van niet. Recent is een initiatief gestart door Nederland Circulair! In samenwerking met MVO Nederland, De Groene Zaak, het Ministerie van I&M, etcetera. Met dertig partners waaronder twaalf zorginstellingen, afvalverwerkers, producenten en kennisinstellingen wordt er samengewerkt in een keteninnovatieprogramma rond circulaire economie. Op geleide van een ontwikkelde visie voor 2040 is deze Coalitie Zorgeloos Afval aan de slag gegaan. Met tenminste vijf pilots, onder meer rondom herontwerp van plastic verpakking, plastic inzameling op de OK en recycling van infuuszakken. Het Radboudumc doet in elk geval mee met het pilotproject infuuszakken. Ikzelf mag u als Ambassadeur van deze Coalitie Zorgeloos Afval attent maken op de website voor inspiratie en meedoen.
Denkt en doet u ook met het reduceren van plastic, het scheiden van afval en de beweging in de zorg van lineaire naar circulaire economie? Eigenlijk gewoon een kwestie van welbegrepen eigenbelang en retour afzender!
Lid raad van bestuur Radboudumc
