Regiomaatschap ondermijnt governance

De raad van bestuur is formeel eindverantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid in het ziekenhuis. Een ontwikkeling die hier mogelijk grote invloed op heeft is de groei van het aantal instellingsoverschrijdende maatschappen.

Voor het waarborgen van de kwaliteit en veiligheid is de raad van bestuur voor een belangrijk deel afhankelijk van professionals, en het bijzonder de medische specialisten. Om deze eindverantwoordelijkheid waar te maken heeft de raad van bestuur verschillende instrumenten tot zijn beschikking.  Zo kwamen in mijn vorige blogs instrumenten om meer transparantie te bewerkstelligen (kwaliteitssystemen en kwaliteitsvisitaties) en het belang van een open organisatiecultuur aan bod. Een ontwikkeling die mogelijk een grote invloed heeft op deze relatie en de effectiviteit van deze instrumenten is dat vrijgevestigd medisch specialisten zich steeds vaker verenigen in instellingsoverschrijdende maatschappen. 

Voor- en nadelen

Volgens de commissie Meurs wordt de vorming van deze instellingsoverschrijdende maatschappen vooral  gedreven door financiële motieven. Los van de overwegingen die hier aan ten grondslag liggen, kunnen regiomaatschappen zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor de kwaliteit en veiligheid. Positief is dat een maatschap vaker operaties en andere verrichtingen kan doen, en specialisten zich verder kunnen specialiseren.  Een hoger volume betekent vaak ook een hogere kwaliteit en veiligheid. Negatief is dat dit mogelijk de concurrentie op de zorginkoopmarkt beperkt, en via deze weg prikkels voor kwaliteit vermindert.

Bestuurlijk complex

Een ander belangrijk potentieel nadeel is de invloed van regiomaatschappen op de corporate governance. Zij maken het voor de raad van bestuur moeilijker om de eindverantwoordelijkheid te dragen voor kwaliteit en veiligheid. Hoewel raden van bestuur en medisch specialisten voor een groot deel dezelfde belangen hebben, kunnen deze als gevolg van de instellingsoverschrijdende maatschappen meer gaan divergeren. Eén van de grote problemen is dat verschillende maatschappen binnen hetzelfde ziekenhuis fuseren met maatschappen uit andere regio’s.  Er is dus niet één regio waarin regiomaatschappen zich verenigen, maar vele. Hierdoor ontstaan complexe bestuurlijke relaties. Deze ontwikkeling zou er zelfs toe kunnen leiden dat het ziekenhuis weer -net als vroeger- een facilitair bedrijf wordt, waarvan de arts gebruikt maakt tegen een vergoeding.

Nieuwe contracten

Wanneer je governance als middel ziet om publieke belangen te borgen verdient dit de aandacht. Geheel verbieden lijkt gezien de mogelijk positieve effecten onverstandig. Wel moeten raden van bestuur voldoende handvatten hebben om deze ontwikkeling -indien nadelig voor kwaliteit en veiligheid van zorg-  tegen te gaan.  De individuele toelatingsovereenkomsten bieden formeel de mogelijkheid om regiomaatschappen buiten de deur te houden. Maar zijn raden van bestuur wel in staat dit middel in praktijk in te zetten? Een interessante gedachte is om de raad van bestuur de mogelijkheid te geven een contract voor bepaalde tijd aan te gaan met de (regio)maatschap (bijvoorbeeld 5 jaar). In dit contract worden dan zowel prijs- als kwaliteitsafspraken gemaakt. Het biedt raden van bestuur de mogelijkheid om maatschappen te binden, ook als niet alle leden daarvan in het betreffende ziekenhuis werken. En het geeft raden van bestuur een instrument in handen om periodiek te beoordelen of voortzetting van de samenwerking gewenst is, zonder ingewikkelde juridische procedures. Maar is dit voldoende of zijn er verdergaande maatregelen gewenst? Wat vindt u?

Rien Meijerink, voorzitter Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ)