Het aantal richtlijnen waar een ziekenhuis aan moet voldoen loopt uit de hand, zo stelde Yvonne van Rooij, voorzitter van de NVZ, eind november. Met een aantal van 1400 richtlijnen is dit natuurlijk goed voor te stellen.
Tegelijk kun je niet zomaar een richtlijnplafond instellen, zoals zij voorstelt. Professionele en beleidsdoelstellingen rondom kwaliteit en veiligheid van zorg laten zich niet zomaar inperken.
Minder richtlijnen?
Richtlijnen hebben binnen de medische wereld een belangrijke rol bij het hanteerbaar maken van de explosie van medische kennis voor de dagelijkse praktijk. Stelt mevrouw Van Rooij voor om de productie van medische kennis te beperken, of het gebruik ervan terug te dringen? Dat mag ik toch niet aannemen. Dat de praktische grenzen van richtlijnen bereikt worden is wel duidelijk. Het NHG publiceert op dit moment bijvoorbeeld al 90 richtlijnen voor de huisartsenpraktijk. Gezien de relatieve omvang van een ziekenhuis ten opzichte van een huisartsenpraktijk zou het aantal van 1400 voor de ziekenhuizen nog prima hanteerbaar moeten zijn.
Slimmere richtlijnen!
Om de praktische bruikbaarheid van richtlijnen te bevorderen zijn er al veel initiatieven ondernomen. De NHG standaarden zijn al beschikbaar in een app voor iPhone of iPad, zodat ze snel opgezocht kunnen worden. In een onderzoeksproject heeft één van mijn studenten gekeken naar het ontwerp van een module die de NHG standaarden direct toepast als onderdeel van het elektronisch dossier van de huisarts. Dit soort beslissingsondersteuning maakt medische kennis en richtlijnen praktisch bruikbaar en toegankelijk, waarmee de professionaliteit en autonomie van de arts wordt ondersteund. Hiermee kan bijvoorbeeld onnodige verwijzing door de huisarts naar de specialist in het ziekenhuis worden voorkomen.
Beslissingsondersteuning
Al langere tijd wordt er aan beslissingsondersteuning gewerkt, vooral ook binnen ziekenhuizen. Eén van de krachtigste mogelijkheden van zogenaamde vierde generatie EPD systemen zijn juist de beslisregels die zorgverleners helpen om geen zaken te vergeten (“reminders”) en geen verkeerde acties uit te voeren (“alerts”). Ook hier wordt de (medische) kennis gevangen in regels en actief door de computer toegepast als onderdeel van de dagelijkse zorgpraktijk. Wat dan wel helpt is dat die kennis ook centraal elektronisch beschikbaar komt. Dit is bijvoorbeeld al het geval bij de medicatiebewaking die ingebouwd wordt in de unieke Nederlandse G-standaard voor medicijnen. Daarin worden inmiddels medisch farmaceutische beslisregels (MFB) opgenomen, die door systemen van huisartsen, apotheken en ziekenhuizen worden gebruikt om de computer actief te laten ondersteunen bij de medicatiebewaking (op interacties, contra-indicaties, allergieën, etc.). In combinatie met elektronische voorschrijfsystemen of meer geavanceerde technologie zoals Dr. Watson kan deze samengebalde kennis effectief worden ingezet in de zorg voor de individuele patiënt.
Tijd voor de ziekenhuizen?
Graag wil ik Yvonne van Rooij voorstellen om met de opstellers van de richtlijnen die op haar ziekenhuizen afkomen in gesprek te gaan en te verkennen hoe deze in de (nabije) toekomst goed bruikbaar worden voor beslissingsondersteunende systemen binnen de ziekenhuizen. Het Kwaliteitsinstituut kan hier, zoals zij al voorstelde, een belangrijke rol in spelen. Naast de informatiestandaard kan dan ook de kennisstandaard als onlosmakelijk onderdeel van een kwaliteitsstandaard worden ontwikkeld. Zo worden richtlijnen weer praktisch hanteerbaar en in plaats van een last een lust voor de professional.
Robert Stegwee
bedrijfsinformatiekundige bij Capgemini Consulting