De kortste definitie van het woord risico die ik kan vinden, luidt: ‘een mogelijk gevaar voor schade’. De meeste definities zijn echter veel uitgebreider en dat is een indicatie voor de complexiteit van het onderwerp ‘risico’.
Ingewikkeld én extra gevoelig wordt het bovendien als we het hebben over risicofactoren voor het onstaan van kanker. TNO heeft in opdracht van KWF Kankerbestrijding de relatie tussen leefstijlfactoren en kanker in kaart gebracht. Daaruit blijkt dat meer dan eenderde van alle kankergevallen valt te voorkomen door een gezonde leefstijl. Roken is hierin het belangrijkste, maar ook alcoholgebruik, overgewicht, een ongezond voedingspatroon en onvoldoende beweging zijn belangrijke risicofactoren voor kanker.
Stigma
Als je dit op de radio hoort, halen sommige mensen wellicht hun schouders op: ‘Dat wisten we toch al’. Anderen voelen zich misschien juist op de vingers getikt of zelfs veroordeeld: ‘Dus het is mijn schuld dat ik kanker heb?’ Zo vechten patiënten met longkanker niet alleen tegen hun ziekte, maar ook tegen het stigma dat het hun eigen schuld is. Berichten over risico’s roepen dus emoties op en daarom moeten we goed nadenken over het communiceren van deze getallen.
Risico’s worden berekend aan de hand van gegevens van een grote groep mensen. Voor het individu zeggen deze getallen minder. Stel dat iemand je vertelt dat uit onderzoek blijkt dat wekelijks een frikadel eten leidt tot een twee keer zo grote kans op darmkanker. Dat zou de nodige alarmbellen kunnen doen rinkelen. Je behoort nu tot een risicogroep! Maar wat nou als het gemiddelde risico 0.2 procent is en je dus naar een risico van 0.4 procent gaat? Wat betekent dat voor jou persoonlijk? En laat je je frikadel staan?
Geen garantie
Zo kent elk risico een interpretatie. Een risico is geen individuele veroordeling, maar het is ook geen individuele garantie: niet roken wil helaas niet zeggen dat je geen longkanker zal krijgen. Toch zou er wel significant minder kanker zijn als het hele land niet meer zou roken.
Uit de meting van TNS NIPO blijkt bovendien dat slechts 20 procent van de bevolking van mening is dat hun leefstijl het risico op kanker verhoogt. KWF vindt het daarom belangrijk om het publiek goed, overzichtelijk en weloverwogen te informeren over de invloed van leefstijl op de kans om kanker te krijgen. Gezond(er) leven biedt geen garantie, maar de kans op het krijgen van kanker is er wel mee te minimaliseren.
Michel Rudolphie
Directeur KWF Kankerbestrijding