Begin juli werd het Actieplan LVB, schulden en werk gepresenteerd. Een goed initiatief, want mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) kampen meer dan gemiddeld met werkloosheid en problematische schulden. Het actieplan is veelomvattend, maar toch gaat het me niet ver genoeg. Ik pleit om anders te kijken. Niet alleen naar de foto, maar naar de hele film. Want een LVB gaat een leven lang mee.
Casus: negatieve spiraal
Erik heeft een licht verstandelijke beperking en kan niet met geld omgaan. Zodra zijn salaris en uitkering zijn gestort, geeft hij alles uit. De rest van de maand bedenkt hij manieren om aan geld te komen. Hij bestelt van alles online. Vaak zonder te betalen. Als er steeds vaker deurwaarders aankloppen, wordt zijn moeder boos. Erik bedenkt een oplossing: hij laat de pakjes voortaan op z’n werk bezorgen. Hij bouwt schulden op, zijn moeder is boos en op zijn werk gaat het ook niet goed. Gelukkig is zijn werkgever meedenkend. Erik krijgt schuldhulpverlening en krabbelt langzaam overeind. Even lijkt het dan ook beter te gaan. Erik bestelt niet meer online, maar leent spullen uit aan vrienden tegen betaling. Door zijn beperking voorziet hij niet dat daar ellende van kan komen. Steeds vaker ziet hij zijn dure spullen niet meer terug, waardoor hij toch weer onverantwoorde uitgaven doet. Als hij zijn bankpas uitleent aan een vriend, blijkt deze de rekening te gebruiken voor criminele activiteiten. Door zijn naïviteit is Erik nu betrokken bij illegale praktijken. Inmiddels is er ook een grote huurachterstand ontstaan. Alle spanning zorgt ervoor dat Erik zich ziek moet melden. Zijn baan komt in gevaar, er dreigt een rechtszaak en hij drinkt meer dan goed voor hem is. Een negatieve spiraal waar hij zonder hulp niet meer uitkomt.
Erkennen en herkennen
Het Actieplan LVB, schulden en werk legt de vinger op een aantal zere plekken. En terecht. Schuldenproblematiek komt bij LVB-ers veel voor en het is vaak lastig om betaald werk te vinden en te behouden, juist voor deze doelgroep. Er komt ook weer aandacht voor het erkennen en herkennen van een LV, voor het gebruik van eenvoudige en begrijpelijke communicatie. Dit is erg belangrijk in het kader van schulden en werk. Veel mensen met LVB werken bijvoorbeeld parttime en moeten een uitkering vragen voor de rest van de week. Dat zijn ingewikkelde procedures, die steeds terugkomen. Als je het een keer niet goed op orde hebt, heb je een probleem. Dit kan zomaar uitgroeien tot een onoverkomelijke financiële situatie. Of ze overzien de consequenties van hun keuzes niet, zoals in het voorbeeld van Erik.
Meelopen met levensverhaal
Actie is dus nodig. Er is echter één ‘maar’. Laten we niet kijken naar de foto, het moment dat er problemen zijn met schulden en werk. Dan ben je eigenlijk al te laat. Een LVB gaat een heel leven mee, daarom geloof ik dat we niet alleen naar de foto, maar naar de hele film moeten kijken. Dat kan alleen als de ondersteuning aansluit bij het levensverhaal. Soms wat meer op afstand en soms wat intensiever, maar wel altijd in de buurt. Dan ben je erbij, lang voordat de schuldenberg onoverkomelijk wordt, de relatie met een werkgever onherstelbaar aangetast is en de negatieve spiraal (tijdelijk) doorbroken moet worden. Meelopen met iemands levensverhaal. Langdurig, dus je bent er niet met een jaartje. De intensiviteit moet je natuurlijk op- en afschalen, maar die waakvlam die in de buurt is heb je altijd nodig. Support, iemand die de vinger aan de pols houdt en signaleert dat er iets uit balans dreigt te raken. Zoiets past natuurlijk niet goed bij hoe we het nu hebben geregeld. We werken vraaggericht: iemand moet een vraag stellen om hulp te krijgen. Ik pleit voor een andere benadering, een andere manier van denken. Van vraaggericht naar signaalgericht.
Sociaal netwerk
Is dat reëel? Ja. Al kan die support natuurlijk niet bij één iemand liggen. Mijn ideaal is een sociaal netwerk in wijken. Dat kunnen professionele begeleiders zijn, maar ook buren, familie, werkgevers, ondernemers, wijkagenten en wijkwerkers. Mensen die zonder te betuttelen signalen oppikken, doorgeven en oppakken. Die samen om iemand heen gaan staan. Ik besef dat daarbij allerlei wetten en praktische bezwaren in de weg kunnen staan. Laten we die oplossen. We laten een leven niet in de soep lopen omdat we uit voorzichtigheid elkaar niet durven inschakelen. Toch?