Volgde u weleens een slipcursus? De instructeur zal u beslist afraden te focussen op die ene boom langs het parcours. Want dan let u er natuurlijk juist op en stuurt u de auto die kant op. Waarom ik dit vertel? Omdat er veel verandert in de zorg. Zoals de financiering in de eerstelijnszorg. Ik merk dat sommige bestuurders alleen hierop focussen om richting te bepalen. Dat zou een valkuil zijn.
Want terwijl zorgorganisaties druk bezig zijn alle acties te richten op veranderende financiering, zien zij andere ontwikkelingen mogelijk over het hoofd. Ontwikkelingen die ook invloed kunnen hebben op de richting van de organisatie, zoals demografische, technologische en politieke ontwikkelingen. Het is dus belangrijk om vooruit te blikken en met een breed perspectief te kijken naar de omgeving. Vijf of – liever nog – tien jaar. Scenarioplanning is hiervoor een goede methode.
Scenarioplanning
Scenarioplanning is een planmatige verkenning van de toekomst en de gevolgen voor de eigen organisatie. Met scenarioplanning worden externe ontwikkelingen en trends omgezet in toekomstscenario’s voor de organisatie. U schat de impact in en beschrijft hoe uw organisatie hierop tijdig anticipeert in een ‘script’ ofwel scenario.
Royal Dutch Shell paste voor de oliecrisis in 1973 als eerste bedrijf scenarioplanning toe. Shell stelde een aantal scenario’s vast. Zoals het scenario waarbij sprake was van kartelvorming door de olieproducerende landen. Toen de oliecrisis uitbrak, kon Shell snel en adequaat reageren, want het had al scenario’s over fluctuerende olieprijzen. Shell past scenarioplanning nu ook weer toe bij de energietransitie. Waar gaat de markt naartoe? Wat vraagt de omgeving? En zijn onze organisatie en medewerkers daarop berekend?
5 tips voor zorgorganisaties
Natuurlijk, elk proces verloopt anders. Maar er zijn ook algemene adviezen te geven over scenarioplanning. Ik noem er vijf.
1. Betrek de belangrijkste stakeholders bij het gehele proces
Bij scenarioplanning is het belangrijk om vanuit zoveel mogelijk gezichtspunten te kijken naar mogelijke ontwikkelingen en trends. Dat geeft de meeste informatie. Betrek daarom de belangrijkste stakeholders bij het proces, zoals de raad van toezicht, verzekeraars, eigen medewerkers en – niet te vergeten – patiënten. Zo ontstaat een breed beeld van wat er speelt. Ieders perspectief wordt erkend en iedereen wordt eigenaar van het proces en de inhoud. Het betrekken van stakeholders komt daardoor een gedragen visualisatie van scenario’s ten goede.
2. Houd alle stakeholders actief op de hoogte van proces en inhoudelijke uitkomsten
Door iedereen continu te informeren over de voortgang, ontstaat verbinding. Bovendien laat u uw waardering blijken voor hun input. U kunt alle stakeholders persoonlijk informeren, maar bijvoorbeeld ook via een digitaal magazine.
3. Neem in werksessies de tijd voor ieders inbreng en verkenning
En minstens zo belangrijk: doe dit met een open mind. Zorg dat u toekomstige ontwikkelingen goed in beeld krijgt, zowel de positieve als de negatieve. En zowel disruptieve ontwikkelingen als ontwikkelingen met minder impact. Doe dit grondig, want op basis van deze informatie formuleert u de uiteindelijke scenario’s.
4. Maak geen actieplan, maar een echte toekomstverkenning
Natuurlijk is een actieplan onderdeel van het proces. Maar blijf niet steken in kortetermijndenken. Bij scenarioplanning analyseert u de ontwikkelingen over een tijdsspanne van vijf tot zelfs tien jaar. Dit betekent dat u de ontwikkelingen in de macro-omgeving beschrijft: de factoren waar de organisatie geen invloed op kan uitoefenen.
5. Maak na het beschrijven van scenario’s het proces verder af
Welke strategische gevolgen zijn er voor de organisatie? Welke keuzes moeten worden gemaakt? En wanneer is een volgend ijkmoment nodig? Kortom, het is belangrijk dat de organisatie een bepaalde kant op beweegt. En dat er acties worden uitzet, zoals het bijscholen van professionals, het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten. Een goede aansturing daarvan is vanzelfsprekend heel belangrijk.
Niemand weet wat de toekomst precies brengt. Toch kunnen zorgorganisaties zich voorbereiden door een aantal toekomstverkenningen uit te werken. Met scenarioplanning sturen zij alvast de goede kant op.