De premieverhogingen van de zorgverzekering zijn aangekondigd. Ook is er gewaarschuwd dat deze de komende jaren zullen blijven stijgen om de zorg in Nederland toegankelijk te houden. Er zijn onderzoeken die uitwijzen dat de zorgkosten in Nederland in 2060 tot 20 procent van ons bruto nationaal product zal gaan bedragen. Dit is gezien de andere enorme financiële uitdagingen, zoals energietransformatie, stikstofuitstoot, huisvestiging en veiligheid, die nu en de komende decennia spelen niet houdbaar. De gedachten om de belastingen maar te blijven verhogen en/of de lastendruk bij bedrijven of vermogende landgenoten te leggen, zijn niet realistisch omdat de kans zeer aannemelijk is dat zij Nederland zullen ontwijken.
Daarnaast speelt ook nog de toenemende zorgkloof waarbij het tekort aan zorgpersoneel door de (dubbele) vergrijzing groter wordt de komende jaren een rol. De oplossingen zoals robotica, kunstmatige intelligentie, e-health en aantrekken van buitenlands zorgpersoneel zijn niet afdoende om de zorgkloof structureel te verminderen.
Parallellen klimaatcrisis
De dreigende zorgcrisis kent vele parallellen als bij de reeds bestaande klimaatcrisis. De opwarming van de aarde is al decennia bekend. De technische oplossingen zijn voorhanden maar het ontbreekt aan (mondiale) politieke regie alsook aan een realistisch financieringsmodel. Daardoor is de energietransformatie en circulaire economie niet (tijdig) ingezet.
Ook weten we reeds vele jaren dat de zorgcrisis eraan komt en ondanks dat de zorguitdagingen in tegenstelling tot het klimaat zich meer binnen de landsgrenzen afspelen, wordt er teveel gepolderd en blijven we op onze handen zitten.
De hoofdoorzaken
Mijns inziens zijn er vijf hoofdoorzaken waarom we in de zorg geen structurele veranderingen uitvoeren:
- De politiek (landelijk en gemeentelijk) neemt de regierol niet op zich;
- De zorgorganisaties en belangenorganisaties claimen hun bestaansrecht en zijn nauwelijks bereid om samen te werken en/of zichzelf (deels) op te heffen;
- De zorgorganisaties ontberen de noodzakelijke interne verandervaardigheid;
- De geldverstrekkers van de zorg hebben (en/of nemen) niet de positie noodzakelijke zorg transformatie te ondersteunen of af te dwingen;
- De marktwerking in de zorg werkt niet.
Het opgestelde Integrale Zorgakkoord (IZA) is slechts een inspanningsverplichting van de ondertekenaars om stappen te ondernemen in de noodzakelijke transformatie van de gehele zorgketen. De praktijk zal leren dat het IZA-budget een prachtige inkomstenbron is voor de consultancy-organisaties maar uiteindelijk nauwelijks ten goede komt aan een structureel verbeterde zorgketen.
4-jaar-horizon
De huidige verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen schieten te kort wat betreft de noodzakelijke fundamentele zorgtransformatie. Deels heeft dit te maken met het feit dat de politiek slechts een 4-jaar-horizon heeft, maar bovenal omdat er impopulaire veranderingen in de zorg uitgevoerd moeten worden. Hetgeen electoraal erg gevoelig ligt.
Ik roep toch de politiek/overheid en alle bestuurders en medici in de zorg op om de handen ineen te slaan en een lange-termijn deltaplan voor de gehele zorgketen op te stellen. Met duidelijke resultaatsverplichtingen voor alle stakeholders, waarbij ‘alle heilige huisjes’ ter discussie staan. Het succesvol opstellen en uitvoeren van zo’n deltaplan moet niet via het Nederlandse poldermodel verlopen, immers is dit de afgelopen jaren niet effectief gebleken. Er zal een nieuwe uitvoeringsorganisatie in het leven moeten worden geroepen die het mandaat en verantwoordelijkheid krijgt van de politiek/overheid!
Zorgramp
Het opzetten van zo’n uitvoeringsorganisatie die zowel de landelijke regie, de regionale coördinatie en de lokale executie/implementatie-kracht moet leveren, zal op zich een uitdaging zijn. Maar het is Nederland ook gelukt bij het deltaplan na de watersnoodramp. Desalniettemin hoop ik niet dat we eerst een zorgramp nodig hebben om in actie te komen.
Ondanks dat door de transformatie het gehele zorghuis tot aan de fundamenten zal moeten worden verbouwd om toekomstbestendig te worden, zal dit de medewerkers in de zorg niet ongemerkt voorbijgaan. Maar gezien het structurele tekort aan personeel hoeft men in principe niet te vrezen voor zijn/haar baan, indien men accepteert dat ‘continu veranderen’ het ‘nieuwe normaal’ wordt.
Tegelijkertijd zullen ook effectieve preventieve maatregelen genomen moeten worden om de zorgvraag in te dammen. Dit vereist van de politiek/overheid een multi-ministeriële aanpak. Het niet hebben van bijvoorbeeld een huis, de juiste scholing, criminaliteit-bestrijding, gezond voedsel, leiden direct en indirect tot een hogere zorgvraag. En ook dit kan alleen bereikt worden door fundamentele veranderingen, vastgelegd in een koersvaste langetermijnvisie (deltaplan) van de politiek/overheid.
Anders en beter
Nederland zal een ander besturings- en governance-model moeten implementeren, het huidige model is immers niet effectief gebleken. Daardoor zijn er de laatste decennia teveel problemen vooruitgeschoven, waardoor onze (klein)kinderen de rekening gepresenteerd krijgen.
Kortom: het moet snel anders en beter! Ik roep alle politieke partijen op om in de komende weken glashelder te maken hoe zij dit willen gaan realiseren.