Er wordt veel gepraat en er worden veel wijsheden verkondigd over de vergrijzing als groot probleem dat op ons afstormt. Enkele jaren geleden schreef de Raad van Economisch adviseurs in een advies aan de Tweede Kamer: “Het huidige maatschappelijke debat over de gevolgen van de vergrijzing gaat aan zwaarmoedigheid ten onder”.
Ik heb de indruk dat het er sedertdien niet vrolijker op is geworden. Een student schreef onlangs in een scriptie Economie over de vergrijzing van de maatschappij: “Het is vandaag dat we ons moeten bewapenen tegen de funeste gevolgen van dit fenomeen. De mensen moeten zich bewust worden van dit zwaard van Damocles wat boven hun hoofden bengelt”.
Economische oordelen
Strijdbare taal van een jongere. Interessant, maar moeten we daar achteloos aan voorbij gaan? Omdat over vergrijzing voornamelijk in termen als onbetaalbaar en onbeheersbaar geschreven en gesproken wordt heeft oud worden in Nederland een negatieve klank gekregen. Oudere mensen heten in het politiek economische debat niet productief maar kostengenererend. Deze economische oordelen hebben ernstige maatschappelijke bijwerkingen. Omdat leeftijd, arbeidsmoraal en productiviteit zo onlosmakelijk aan elkaar worden verbonden, wordt het onderscheid tussen jong en oud heel scherp en onomkeerbaar (zie Westendorp, hoogleraar ouderen geneeskunde). ”De vergrijzing is een zegen. Nederlanders zijn veel te somber over de vergrijzing. Het wordt tijd ook de positieve kant van de vergrijzing te belichten” aldus onlangs economisch demograaf prof. Leo van Wissen. Betalen inderdaad de jongeren de rekening voor de babyboomers bij de in het politieke debat spelende pensioenplannen?
Geen consensus
Zo maar wat wijsheden en vragen. Niettegenstaande de sterke uitspraken over de maatschappelijke gevolgen van de vergrijzing in het publieke debat is er nog geen (wetenschappelijke) consensus over de gevolgen van de vergrijzing. Stop echter de zwaarmoedigheid!
‘Probleemouderen’
Een goede vriend zei mij laatst: Als 71-jarige heb ik het ondanks wat ongemakken prima naar mijn zin en heb ik het gevoel dat ik maatschappelijk nog een steentje bijdraag, maar de media lezende over het probleem van de vergrijzing krijg ik meer en meer het gevoel dat ik een onderdeel van een probleem begin te worden. Zo makkelijk als de aanduiding probleemjongeren op ieders lippen komt, krijg ik het gevoel dat het aantal probleemouderen in ieders fantasie door een dergelijke benadering van de vergrijzing zal gaan toenemen.
Gevolgen belichten
Helderheid in het maatschappelijk en politiek debat over de lusten en de lasten van de vergrijzing is nodig en vooral de samenhang. Immers de een benadrukt de zegeningen van de vergrijzing en de ander verkondigt weer wijsheden over de zware last die op ons afkomt. Minister Schippers gaat de Sociaal Economische Raad om advies vragen over de betaalbaarheid van de Gezondheidszorg. Het zou een goede zaak zijn wanneer de Ser de gevolgen van de vergrijzing daarbij in hun samenhang onder de loep zou nemen. Daar zou jong en oud mee gebaat zijn.