Het meest bizarre: de publieke gezondheidszorg, waarvan een groot deel bestaat uit de JGZ, is een sector die al jarenlang kampt met een groot artsentekort. In 2000 waren er nog 1200 artsen M+G, momenteel zijn dit er minder dan 700. Er moeten op korte termijn opleidingsplekken beschikbaar komen om de publieke gezondheidszorg te versterken. We hebben deze AIOS hard nodig!
Preventie, gezondheid en de gezondheidszorg staan door de COVID-19 pandemie in het middelpunt van de belangstelling. Deze crisis heeft het belang van preventie en publieke zorg onderstreept. Zo werd duidelijk dat mensen met o.a. ernstig overgewicht, rokers en mensen in achterstandswijken veel kwetsbaarder zijn voor een ernstig beloop van het virus.
Artsen M+G zijn medisch specialisten die een centrale rol spelen in de publieke gezondheidzorg. De arts M+G heeft – naast een profielopleiding van twee jaar, zoals de profielen jeugdgezondheidszorg of infectieziektebestrijding – zich nog twee jaar extra gespecialiseerd op het gebied van management, beleid en onderzoek tot arts Maatschappij + Gezondheid en zijn daarom bij uitstek geschikt om lokaal vorm te geven aan de shift van nazorg naar voorzorg en preventie. Deze shift is essentieel om de almaar stijgende zorgkosten te beteugelen, maar helaas zijn er onvoldoende artsen M+G om deze shift mogelijk te maken.
Sociale geneeskunde
Gelukkig zijn al langere tijd acties gaande om de zichtbaarheid van de sociale geneeskunde te laten toenemen, want onbekend maakt onbemind. Zo is de sociale geneeskunde een groter onderdeel geworden binnen het raamplan van de geneeskundeopleiding en bieden de meeste faculteiten een breder coschap aan. Ook is een arbeidsmarktcampagne gestart met o.a. vlogs van artsen werkzaam in de sociale geneeskunde. Als gevolg van de coronacrisis is de publieke gezondheidszorg bij iedereen helder op het netvlies komen te staan, waarmee er ook merkbaar meer interesse is voor de opleidingen. Ogenschijnlijk een ideaal moment om het tekort aan te pakken, maar door gebrek aan financiering van de opleiding wordt het opgebouwde momentum niet benut.
Het opleidingsperspectief voor basisartsen met interesse in de JGZ en jeugdartsen is namelijk beperkt. Minder dan de helft van de jeugdartsen kan na de 1e fase doorstromen naar de 2e fase van de opleiding tot arts M+G en dit wordt bepaald middels een loting. Dit schrikt basisartsen af, waardoor ze niet voor de opleiding kiezen. Enorm zonde, want mede hierdoor bleef in 2021 30% (44 plekken) van de beschikbare opleidingsplaatsen voor de 1e fase profielopleiding JGZ onbenut. En jeugdartsen die na hun profiel opleiding uitloten voor de 2e fase van hun opleiding, overwegen een carrièreswitch.
Financiering
Om de opleiding aantrekkelijker te maken is een landelijk opleidingsplan opgesteld waarin de profielopleiding en opleiding tot arts M+G gecombineerd worden in één opleiding. Ook worden hierin meerdere profielen (deels) samengevoegd – zoals infectieziektebestrijding en medische milieukunde – waardoor artsen breder worden opgeleid. De JGZ is immers niet de enige organisatie binnen de publieke gezondheidszorg die kampt met een tekort aan artsen[i]. Helaas is de invoering van dit plan al meermaals uitgesteld omdat er nog steeds geen uitsluitsel kan worden gegeven over de financiering. Het loten stopt voorlopig dus nog niet…
Geen arbeidsmarktcampagne of leuke vlog kan op tegen deze onzekerheid rondom opleidingsplaatsen en opleidingsperspectief voor artsen M+G. Gemotiveerde (basis)artsen zullen hun heil zoeken in toekomstbestendigere carrièrepaden. Gelukkig is er een knip-en-klare oplossing voorhanden voor deze problematiek. Binnen de opleiding tot arts M+G/jeugdgezondheid kunnen de overgebleven opleidingsgelden van de 1e fase ingezet worden om de 2e fase te bekostigen. Hiervoor is dus geen extra financiering nodig want 44 plekken voor de 1e fase opleiding bleven in 2021 onbenut, terwijl er een tekort is van 26 plekken voor de 2e fase opleiding M+G. Deze optie is middels een brandbrief aan VWS voorgelegd. Dat er herverdeling mogelijk is binnen de bestaande budgetten, laat VWS zien bij de opleiding tot arts M+G/infectieziektebestrijding, waar 7 extra plekken zijn gecreëerd in 2021 met geld van 2022.
VWS pakt verantwoordelijkheid niet op
Helaas heeft VWS besloten dat een herverdeling in 2021 van de middelen voor de opleiding tot arts M+G/jeugdgezondheid niet gewenst is. Plan is om een tussentijdse raming van het Capaciteitsorgaan af te wachten voordat besloten wordt tot eventuele uitbreiding van de benodigde 2e fase opleidingsplekken in 2022. Zoals Ekkelenkamp recent fraai beschreef zit er een verschil tussen verantwoordelijkheid nemen of verantwoordelijkheid delen. Het verschuilen achter een tussentijdse raming is bij uitstek een voorbeeld van het niet oppakken van verantwoordelijkheid door VWS op het moment dat het ertoe doet. Het momentum bestaat nú. Voorlopig hoeven we niet bang te zijn voor een overschot aan artsen M+G die werkeloos op de bank zitten, zoals het geval is bij ziekenhuisspecialisten. De tekorten zijn enorm. Veel grotere zorg is dan ook dat we veel te laat in actie komen, en de huidige kansen verloren gaan.
Ik hoop dat VWS verantwoordelijkheid neemt en op korte termijn extra plekken voor de opleiding M+G beschikbaar stelt en vervolgens langdurig investeert in de publieke gezondheid door het financieren van het nieuwe landelijke opleidingsplan. Nu handelen is een investering in gemotiveerde en goed opgeleide artsen M+G. Deze artsen zullen bijdragen aan de verdere professionalisering van het werkveld en ons voorbereiden op een volgende crisis, zoals een nieuwe pandemie of problemen door klimaatverandering. Laten we het ijzer smeden als het heet is. Stop wasting a good crisis!
Koen Gorgels (Arts in opleiding tot arts M+G, profiel infectieziektebestrijding)
Vionne van der Borden (Arts in opleiding tot arts M+G, profiel jeugdgezondheidszorg)
Tijs Rutgers (Arts in opleiding tot arts M+G, profiel jeugdgezondheidszorg)