Veel media- en politieke aandacht gaat uit naar de verpleeghuiszorg, terwijl er nauwelijks aandacht is voor de gehandicaptenzorg. Is dat erg? Of is het stilte voor de storm?
Waar liggen de uitdagingen in de sector en hoe kan hierop worden ingespeeld? We maakten de balans op met verschillende stakeholders, van bestuurder tot ministerie en van zorgkantoren tot branchevereniging.
Arbeidsmarkt
De problematiek van personeelstekorten elders in de zorg spelen ook steeds meer in de gehandicaptenzorg. Daarom moeten bestuurders nú nadenken over hun personeelsbehoefte op langere termijn en inzetten op strategisch personeelsmanagement. De eerste stap voor bestuurders is aandacht geven aan goed werkgeverschap binnen de eigen muren. Concreet betekent dit mét medewerkers kritisch nadenken over ontwikkelbehoeften binnen en buiten de organisatie én beter kijken naar (uitbreiding van) bestaande contracten.
Echter, met een gemiddeld verloop van 12 procent in de sector is het ook noodzakelijk om nieuwe mensen te werven. Welk type personeel is daarvoor nodig? Zijn zij-instromers te enthousiasmeren voor de gehandicaptenzorg? Dat vergt creativiteit in de werving en inwerkprogramma’s op maat. Maar het werkt. Zo slaagde een aanbieder onder de slogan ‘Je bent wel gek als je bij ons komt werken’ erin om zij-instromers op alle niveaus en geledingen te werven, die een intensief opleidingstraject van acht maanden volgden. Belangrijk hierbij is de aandacht voor een goede match tussen personeel en de cliënten.
De zorg voor ernstig meervoudig beperkten raagt andere competenties dan de zorg voor licht verstandelijk beperkten en vice versa. Daar goed zicht op hebben én op sturen helpt in het werven én behouden van de juiste, gedreven zorgprofessionals. De oplossing voor het personeelstekort ligt in elk geval niet in het beconcurreren van collega-aanbieders op de arbeidsmarkt. De te volgen koers zit veel meer in gezamenlijkheid: gezamenlijk creatiever werven, beter zicht hebben op de werkelijke, gezamenlijke capaciteitsbehoefte en gezamenlijke arbeidsmarktcommunicatie.
Maatschappij
Cliënten weten goed waaraan ze behoefte hebben en wat moet veranderen om het ‘gewone leven’ nog een stukje ‘gewoner’ te maken. Toch zien we dat cliënten wel inspraak hebben in het eigen leef- en behandelplan, maar weinig betrokken worden bij strategische besluitvorming binnen organisaties en bij (ambtelijke) beleidsmakers. En dat is zonde. Want wanneer de stem van de cliënt invloed krijgt, blijkt dat kwaliteit van zorg al snel gaat over kwaliteit van leven.
Ben ik gelukkig, doe ik ertoe? Dat zijn de vragen die vaak opkomen. Vragen die zorgaanbieders niet alleen kunnen beantwoorden. Dit gaat ook over onderwijs, over werk, over meedoen. In praktijk een lastige opgave, ondanks de ratificatie van het VN-Verdrag in 2016. Vanuit de inclusiegedachte zouden zorgaanbieders met partners beschut werk willen organiseren. De ervaring leert dat dit niet goed van de grond komt. Voor het welzijn en welbevinden van veel cliënten zou het een mooi aanbod zijn. Op beleidsagenda’s mag dit punt niet ontbreken.
Sociaal domein
Sinds 2015 kent het zorgdomein een steeds nauwere aansluiting met het sociaal domein. Veel cliënten wonen thuis in hun eigen wijken. Inmiddels zijn we bijna vier jaar na de decentralisaties en is het tijd om aandacht te geven aan het verder versterken van het sociaal domein. Veel aanbieders zien verbeterkansen voor deze doelgroep, maar in samenwerking met en in een veelvoud aan gemeenten zijn deze lastig te realiseren. Terwijl samenwerking rondom deze doelgroep cruciaal is. De taken en verantwoordelijkheden van de verschillende professionals rond de cliënt leiden tot lastige vraagstukken. Wie is verantwoordelijk in geval van incidenten in de wijk? Eén ding is zeker: alle partners zijn nodig om het leven van de cliënten in het sociaal domein goed te organiseren.
Daarom is samenwerking nodig tussen gemeenten, aanbieders en andere partijen in het sociaal domein. Ga op zoek naar een gezamenlijke effectieve en doelmatige werkwijze. Durf los te laten wat niet bij jou hoort of past. Zet nieuwe initiatieven op, ook als de verantwoordelijkheden nog niet uitgekristalliseerd zijn. En bied daar als gemeenten en zorgkantoren ook de ruimte voor, door ruimte voor innovatie te geven en inkoop- en verantwoordingsbeleid te stroomlijnen.
Hans Oosterkamp, senior Managing Consultant, Bas Peeters, Senior Consultant en Lonneke Taks, Consultant bij Berenschot