Waar gaat het nu eigenlijk om bij therapietrouw? Luisteren naar de dokter? Doen wat afgesproken is? Of luisteren naar wat voor jou als patiënt belangrijk is?
Therapietrouw begrijpen
Op 11 juni vond in Brussel een Europese conferentie plaats over therapietrouw bij ouderen. Daar waren verfrissende geluiden te horen, die het denken over therapietrouw op zijn kop zetten. Allereerst het begrip therapietrouw: waar wij één term gebruiken, hebben de Engelsen er drie woorden voor, namelijk complicance, adherence en concordance.
Compliance past in de oude dokter-patiënt verhouding, waar de dokter voorschrijft en de patiënt opvolgt. Adherence is meer van deze tijd, waarin dokter en patiënt afspraken maken over een therapie, en concordance is van de toekomst, waarin een therapie wordt afgesproken op basis van wat de patiënt met zijn leven wil. Dat is ook de strekking van het zojuist verschenen RVZ rapport De Participerende Patiënt. Kwaliteit van leven, het begrip dat u zoveel hoort de laatste tijd, werd ook in deze conferentie veelvuldig gebruikt.
Therapietrouw is juist bij ouderen een belangrijk aandachtspunt. Ouderen zijn vaker ziek, hebben vaker een of meerdere chronische ziekten en zijn meestal grootverbruikers van zorg. Minder dan de helft van de medicijnen wordt volgens voorschrift ingenomen, en het opvolgen van leefstijladviezen gebeurt nog minder. Dat schiet natuurlijk niet op in het behandelproces, en kost nog veel geld ook. Daarom staat therapietrouw bij ouderen hoog op de Europese prioriteitenlijst voor de gezondheidszorg.
Normen en waarden
Eigenlijk schiet onze medische kennis op het gebied van ziekte en gezondheid bij ouderen tekort. We begrijpen te weinig van de werking van geneesmiddelen in een ouder lichaam. En we weten al helemaal niets van medicijnen en multi-morbiditeit. Misschien moeten we helemaal niet willen streven naar een standaard bloeddruk of lage bloedsuikerspiegel, omdat we daar meer kwaad dan goed mee doen. We moeten in ieder geval kritische vragen stellen bij behandelprotocollen voor ouderen en veel meer onderzoek doen bij ouderen.
Bij dit alles komt een geweldige fragmentatie in de zorg, waarbij (super)specialisten hun eigen plan trekken en er weinig regie is om tot een samenhangend therapiebeleid te komen. In andere Europese landen zijn er nog meer klachten over communicatie dan in Nederland, waar de huisarts een sterke positie heeft. Vanzelf kwam het Elektronisch Patiënten Dossier aan de orde, dat wat meer duidelijkheid kan scheppen over lopende therapieën.
Communiceren
Als meest kritische punt kwam naar voren, dat de communicatie tussen professional en patiënt moet verbeteren, wil je therapietrouw verbeteren. Nu vindt het overgrote deel van de artsen in Europa dat therapietrouw een zaak van de patiënt is; zij hebben hun werk gedaan bij het voorschrijven. Nu richt 90 procent van de activiteiten om therapietrouw te verbeteren zich op patiënten. Terwijl veel patiënten aangeven hun therapie te stoppen, omdat ze er eigenlijk geen vertrouwen hebben. Gemiddeld 10 procent begint niet eens aan een therapie. Hier ligt huiswerk voor de dokters: bouw een vertrouwensband op met je patiënt, want achteloos geschreven recepten blijven op de schoorsteenmantel liggen. Waarmee opnieuw de openingsvraag gesteld wordt: wat wil je als behandelaar nu eigenlijk betekenen voor je patiënt? Kwaliteit van leven, toch? Beleidsmakers moeten de beroepsgroepen ook aanspreken op hun verantwoordelijkheid.
Europese actie
De gezondheidszorg effectiever en efficiënter maken, is de EU prioriteit in het gezondheidsprogramma tot 2020. Het Europese Innovatie Partnerschap voor Actief en Gezond Ouder Worden neemt hierin het voortouw. Op grote schaal vindt uitwisseling en samenwerking plaats. Technologische en sociale innovatie zijn nodig om therapietrouw bij ouderen te verbeteren. Er zijn hoge verwachtingen van ICT, robotica, remote sensoring en dergelijke. Maar die vernieuwingen gaan alleen werken als de professionals in de zorg zich meer focussen op behandelen van mensen dan van ziekten.
Jaap Koot
Arts gespecialiseerd in management van de gezondheidszorg