Per 1 januari 2015 krijgen gemeenten op basis van de Wmo een bredere verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van burgers die beperkt kunnen participeren. De aanspraak op extramurale zorg in de AWBZ komt te vervallen, de Wmo wordt aangepast en de budgetten worden overgeheveld naar gemeenten.
De in het regeerakkoord voorgenomen drastische bezuinigingen zullen diep ingrijpen, ook in de thuiszorg. Brancheorganisatie ActiZ verwacht dat vele banen zullen sneuvelen. Ik zie echter licht aan de horizon om de harde praktijk, die aanstuurt op drastische bezuinigingen en ontslagen, te beïnvloeden. Neem regie en zoek de samenwerking.
Gedwongen ontslagen
Gemeenten zijn nog druk doende om hun beleid naar aanleiding van de bezuinigingen te bepalen, met grote onzekerheid over de nieuwe contracten tussen de gemeenten en de zorgorganisaties als gevolg. Deze onzekerheid leidt al tot drastische maatregelen. Een recent voorbeeld is zorgorganisatie Sensire. Zij besloot om te stoppen met het aanbieden van huishoudelijke verzorging in de huidige vorm. De onzekerheid impliceerde een te groot financieel risico. Daarom heeft zij collectief ontslag aangevraagd voor alle thuishulpmedewerkers.
BTK Zorg in Twente tracht gedwongen ontslagen zoveel mogelijk te voorkomen, door salarisverlaging van medewerkers huishoudelijke zorg die in 2010 door BTK Zorg van een andere werkgever waren overgenomen met behoud van hun toenmalige salaris.
Samenwerking
Thuiszorg Rotterdam en Organisatie voor Ouderenzorg Laurens willen, op voorwaarde van goedkeuring door de Autoriteit Consument en Markt, fuseren. Beide partijen zullen zich volop richten op wijkgerichte zorg. Met kleinschalige thuiszorgteams met een wijkverpleegkundige als spil, die buurtgericht aan de slag gaan. Dergelijke initiatieven passen bij het voorstel van Staatssecretaris Van Rijn (VWS), om de wijkverpleging en de sociale wijkteams structureel financieel te stimuleren, omdat dit kansen biedt tot meer coördinatie van zorg en welzijn dichtbij huis. Ze sluiten ook aan bij de wens van gemeenten om de wijkverpleegkundigen in te zetten als verbindende schakel tussen cure en care.
Neem de regie en claim je positie
Zorgbestuurders pleiten voor een regie-functie van de overheid, omdat anders chaos, onrust, kapitaalvernietiging en onnodige veranderkosten dreigen. Maar het is goed om zelf alvast regie te nemen. Burgers doen dat ook al. Ik zie allerlei burgerinitiatieven om zorg en welzijn van mensen af te stemmen, zonder overheidsbemoeienis. Een mooi voorbeeld is Elsendorp in de gemeente Gemert-Bakel. Zorgteams van vaste wijkverpleegkundigen, verzorgenden en huishoudelijke hulpen, die samen met de huisartsenpraktijken, verwanten en vrijwilligersorganisaties de zorg organiseren. Samen met zorgorganisaties die buiten de bestaande kaders denken en maatwerk leveren. Een ander voorbeeld is dat van burgerinitiatief Stadsdorp Zuid in Amsterdam. Het doel is om de senioren uit bepaalde buurten zo lang mogelijk thuis te laten wonen en daarbij zelf de regie te voeren. Vanuit de specifieke zorgbehoefte zijn er samenwerkingsverbanden aangegaan met de thuiszorgorganisatie en andere partijen.
Burgerinitiatieven
Goed voorbeeld (de burgerinitiatieven) doet goed volgen. Thuiszorgorganisaties zijn de specialist als het gaat om het organiseren en verlenen van thuishulp. Daar waar de gemeenten voorlopig nog vooral op Euro’s sturen, kunnen zij de gemeente de kennis bieden en tegelijkertijd een positie claimen. Dit door goede samenwerkingsvormen te initiëren met zorg- en niet-zorgorganisaties rondom thuiszorgteams met de wijkverpleegkundigen als spil. Zij moeten het initiatief nemen en tegelijkertijd zelf hun rol als thuiszorgleverancier borgen.
Juridische kaders
Natuurlijk moet kortzichtigheid worden voorkomen. Marktwerking en samenwerking vragen ook wetgeving en middelen die daarop afgestemd zijn. Arbeidsrechtelijke en andere consequenties zullen goed moeten worden overzien. Een degelijke verkenning van de juridische kaders is dan ook altijd nodig. Maar het begint met het claimen van de (maatschappelijke) rol en het creëren van een duurzame plaats op de landelijke of regionale kaart.
Mr. Hanneke Frijlink
Hanneke Frijlink is advocaat compagnon arbeidsrecht bij Nysingh advocaten – notarissen. Zij is lid van het brancheteam zorg en staat zorginstellingen bij op het gebied van arbeidsrechtelijke en organisatorische vraagstukken.