Het aantreden van een nieuwe hoofdredacteur heeft iets opmerkelijks teweeggebracht bij de NOS. De NOS maakt zelf nieuws! En dat ook nog met anonieme bronnen.
De publieke omroep bezondigde zich daar voorheen niet aan. Primeurs: dat was linke soep, een quootje halen bij een autoriteit was veiliger. Het echte journalistieke werk werd aan de kranten overgelaten, en aan het commerciële RTL4.
Stevige primeurs
Die tijd is voorbij. Intussen heeft de NOS een aantal stevige primeurs gehad: het Maasstad ziekenhuis, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en nu Bureau Jeugdzorg Haaglanden/ Zuid-Holland. Bij het Maasstad ziekenhuis moest de bestuurder aftreden. De NOS had onthuld dat de uitbraak van de Klebsiella bacterie niet goed was gemanaged. Excuses maken hielp de bestuurder niet.
Bij het COA en Jeugdzorg Haaglanden lijkt de zaak anders te liggen. Het gaat bij deze primeurs vooral om anonieme verhalen van (ex-)werknemers over angstcultuur, intimidatie, vriendjespolitiek, dure interimmers, zakkenvullerij in de top en slechte communicatie. Of het hier om falende bestuurders gaat is nog maar de vraag. De rechter vindt in elk geval dat bestuurder Albayrak weer aan het werk mag bij het COA.
Anonieme bronnen
Zij heeft eerder een klacht ingediend bij de Raad voor de Journalistiek tegen de NOS wegens de ‘grove en beledigende’ uitzending op basis van anonieme bronnen.
Arbeidsconflicten worden door wanhopige werknemers graag via de media uitgevochten. Zij worden vaak opgevoerd als klokkenluider, terwijl ze dat feitelijk niet zijn. De drang bij journalisten om te scoren met vermeende misstanden wint het dikwijls van het echte verhaal, het veel minder spannende conflict tussen personen.
Scoop NOS
Wanneer de NOS, het belangrijkste Nederlandse medium, met een scoop komt is de impact maximaal. Andere media kunnen bijna niet anders dan volgen. De Raad van Bestuur van de bekritiseerde instelling ligt in de vuurlinie, en als die faalt ook de Raad van Toezicht. Zoals oud-IGZ-hoofdinspecteur Wim Schellekens onlangs twitterde: ‘De RvB is eindverantwoordelijk. De RvT is zichtbaar bij onvoldoende vertrouwen in de Raad van Bestuur.’
Maar: wie controleert de controleur?
Het interne toezicht op een Raad van Bestuur door de Raad van Toezicht is volgens hoogleraar en zorgondernemer Loek Winter vaak onder de maat. Maar de toezichthouders zijn zelf aan geen enkele vorm van controle onderworpen. ‘Hoogste tijd dat dit verandert’, zegt Winter.
Ook journalisten hebben de RvT’s ontdekt. Veel toezichthouders duiken weg onder het motto: ‘In een vlek moet je niet wrijven’ of ‘wie geschoren wordt moet stilzitten’. Het zijn dooddoeners uit een ver verleden die in het internettijdperk zware reputatieschade aanrichten. Helaas denken veel bestuurders en hun advocaten nog dat ze er mee weg komen. Die kans is te verwaarlozen. Niet communiceren is geen optie meer. ‘Organisaties met autistische trekjes krijgen het al snel heel moelijk’, zegt Logeion-voorzitter Ron van der Jagt. Want ‘de maatschappij eist dat organisaties echt deugen en dat ze hun bestaansrecht en beloftes met bewijsvoering en daden staven’.
Aandacht verleggen
Volkskrant-commentator Martin Sommer heeft zijn vakgenoten opgeroepen in 2012 de aandacht te verleggen naar ‘de goeien’. Leden van Raden van Toezicht moeten zich hier aangesproken voelen. De Volkskrant schrijft overigens al met enige regelmaat over toezichthouders, ook zonder hun medewerking. Skipr vraagt zich intussen wanhopig af waarom de RvT’s bij zorginstellingen waar het totaal is misgelopen ‘geen tijd hebben voor interviews’, maar zich wel een hogere toelage toekennen.
Zo blijft de Raad van Toezicht van het Maasstad Ziekenhuis onder leiding van oud KPN-topman Ad Scheepbouwer zich verschuilen achter niet-ondertekende persberichten. Ook toezichthouder Loek Hermans (VVD) van het COA is onzichtbaar.
De opvolgers van de bestuurders van het failliete Zonnehuizen hebben hun voorgangers aansprakelijk gesteld voor het gat in de begroting van 18 miljoen euro.
Reputatieschade
Het zal lastig te bewijzen zijn in de rechtszaal dat er sprake is van een zogeheten ‘persoonlijk ernstig verwijt’. Intussen is de reputatieschade voor deze gevallen en kennelijk van de aardbodem verdwenen bestuurders groot. Hun bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering dekt die schade niet.
Als voorbeeld van een bestuurder die niet bang is dient RvT-voorzitter Matt Kemp van Jeugdzorg Haaglanden. Op de NOS-radio beantwoordde hij vragen over de crisis bij zijn instelling. Kemp maakte duidelijk welke stappen hij als toezichthouder zet. Tegelijkertijd verweet hij ontevreden werknemers niet dat zij naar diezelfde NOS zijn gestapt. Zo kan het dus ook.
Het lijkt er op dat 2012 het jaar van de toezichthouder wordt.