De Autoriteit Consument & Markt (ACM) monitort actief hoe de uitgangspunten van samenwerking tussen eerstelijns zorgaanbieders in de praktijk worden ervaren. Wat blijkt: er is veel meer mogelijk dan aanbieders denken.
In september 2015 heeft de ACM de uitgangspunten over toezicht op zorgaanbieders in de eerste lijn uitgebracht, met als doel om de grote terughoudendheid onder eerstelijns zorgaanbieders bij zorginhoudelijke samenwerkingsinitiatieven weg te nemen. Zolang de samenwerking in het belang van de patiënt gebeurt en van schadelijke afstemming geen sprake is, moedigt de ACM de zorgaanbieders aan om samen te werken en gezamenlijk de zorg te verbeteren, zonder zich daarbij onnodig te laten belemmeren door veronderstelde mededingingsrisico’s. Het oplossen van het probleem staat centraal en eventueel optreden van de ACM is gericht op snelle en effectieve aanpassing van de ongewenste elementen van de samenwerking. Kortom: de toezichthouder deelt eerst een tik op de vingers uit voordat hij overgaat tot het uitdelen van boetes.
Belang van de patiënt
Het overgrote deel van de gezamenlijke initiatieven is zuiver gericht op het verbeteren van de zorg in het belang van de patiënt. Dit zijn exact de zorginhoudelijke samenwerkingsverbanden waar de ACM ruimte voor heeft willen geven. Dit betreft ook zorginhoudelijke projecten waarbij overleg plaatsvindt over (financiële) randvoorwaarden en waarbij de samenwerking gevolgen heeft voor de keuzemogelijkheden van de patiënt.
Initiatieven die met name gericht zijn op het versterken van de onderhandelingspositie vormen de uitzondering. Deze initiatieven kunnen tot goede innovatieve ideeën leiden en vormen voor de ACM tot op heden geen aanleiding om in te grijpen. De toezichthouder vertrouwt hierbij ook op signalen uit het veld, met name van zorgverzekeraars. De ACM is duidelijk: een gesprek over (financiële) randvoorwaarden kan, maar ingrijpen is noodzakelijk als dat gesprek ontaardt in bijvoorbeeld een collectieve weigering om een aanbod te accepteren. De uitwerking van de uitgangspunten zal zich de komende tijd verder moeten bewijzen en de ACM zal waar nodig helderheid verschaffen over de grenzen.
Belemmerende factoren
Zorgaanbieders ervaren de verschillende belangen van samenwerkende partijen als belemmerende factoren op weg naar samenwerking. Een andere belemmerende factor zijn zorgverzekeraars die veel onderbouwing vragen en in een laat stadium projecten alsnog afwijzen. Zorgverzekeraars op hun beurt ervaren dat zij vaak te laat betrokken worden bij projecten en daardoor niet hebben kunnen meedenken over de voor- en nadelen van het project en slechts als geldschieter dienen.
Over het algemeen ervaren zorgaanbieders – voor zover zij bekend zijn met de uitgangspunten – meer ruimte bij zorginhoudelijke samenwerkingsinitiatieven vanuit het mededingingstoezicht na het uitbrengen van de uitgangspunten. ACM zal de komende tijd meer aandacht besteden aan de toenemende bekendheid van de zorgaanbieders met de uitgangspunten en de contractsbesprekingen tussen eerstelijns zorgaanbieders en zorgverzekeraars.
Belangrijke voorwaarde
De ACM geeft zorgaanbieders als tip om patiënten(organisaties) en zorgverzekeraars zoveel mogelijk bij zorginhoudelijke samenwerkingsinitiatieven te betrekken om bij mogelijke spanning met de mededingingswet gezamenlijk de voor- en nadelen van het initiatief te kunnen afwegen. Dit gebeurt nu nog te weinig en is wel een belangrijke voorwaarde voor een goede uitwerking van de uitgangspunten. Zo kunnen partijen gezamenlijk de grenzen van de samenwerking en verbeterinitiatieven bewaken.
De ACM heeft tot slot aangegeven bereid te zijn om op verzoek van partijen de ruimte en spelregels vanuit mededingingsoogpunt aan de gezamenlijke onderhandelingstafel verder toe te lichten.
Advocaat bij Eldermans|Geerts
