Er werken goede topmanagers in de zorg. Maar te weinig. Nu gaat het uitzonderlijke talent te vaak naar het bedrijfsleven.
De overheid hanteert voor de (semi-)publieke sector de Balkenendenorm. Die ligt op iets meer twee ton. En Plasterk wil hem nog lager. Het moet zes ton zijn wil je het talent trekken dat je nodig hebt. Zes ton is niet exorbitant.
De zorg is de grootste en snelstgroeiende economische sector in Nederland en zal dat blijven. Zorgorganisaties zijn buitengewoon complex. Zorg is een van de belangrijkste maatschappelijke voorzieningen.
Paniek
Ondanks de gigantische groei verkeert de zorg in een permanente staat van paniek, die wordt geweten aan ‘de bezuinigingen’. Bezuinigingen die gewoonweg niet bestaan. De paniek, gekoppeld aan mythevorming over niet-bestaande bezuinigingen, komt eerder doordat de zorg zó slecht wordt gemanaged dat het vóelt alsof er steeds bezuinigd wordt. Terzijde: het hangt ook samen met onverantwoordelijke paniekzaaierij door feitelijk alle politieke partijen, maar dat is stof voor een andere blog.
Een rechter of een huisarts verdient iets meer dan een ton. Eén, anderhalve ton is een mooie maatstaf voor een vakvrouw of –man op academisch niveau met een maatschappelijk verantwoordelijke functie. Wie mag er meer verdienen en waarom?
Top
Eerst de redenen om meer dan 1,5 ton te verdienen: uitzonderlijk vernieuwende prestaties, of uitzonderlijk risico, of uitzonderlijk groot maatschappelijk belang. Dan kom je snel uit bij de top van de wetenschap, de kunst, de politiek, de journalistiek, grote ondernemingen, en de managers van grote maatschappelijke instituten zoals zorginstellingen, universiteiten en ministeries. Verder kun je denken aan bepaalde chirurgen die heel moeilijke dingen doen, luchtverkeersleiders, dat soort beroepen.
Voetballers, entertainers en beursspeculanten – nu de grootste verdieners – vallen daar minder makkelijk onder. Ook een gewone medisch specialist of een bankier bij een staatsbank komt niet in aanmerking voor meer dan 1,5 ton. Dat zijn op de keper beschouwd gewoon – hopelijk kundige – uitvoerende ambtenaren, vergelijkbaar met de rechter of de huisarts.
Factor 20
Hoeveel meer mogen mensen verdienen die uitzonderlijk presteren?
Er zijn wetenschappelijk aanwijzingen dat een factor 20 verschil tussen de hoogstbetaalden en laagstbetaalden optimaal is. Bij grotere verschillen treedt maatschappelijk ontwrichting op. Je hebt dan graaiers en verliezers, dat leeft slecht samen. Bij kleinere verschillen ontbreekt de prikkel om uitzonderlijk te presteren. Mijn gevoel zegt ook dat die factor 20 redelijk is.
De laagstbetaalde werkenden in Nederland ontvangen het minimumloon. Dat is ongeveer 1400 per maand netto. Daar komen bij: vakantietoeslag, zorgtoeslag, vaak huurtoeslag, en nog wat dingen. Grofweg jaarlijks bij elkaar ongeveer 20.000 euro netto per jaar. De bijstand is lager, maar je kunt goed verdedigen dat mensen die werkelijk langdurig op bijstand zijn aangewezen meer mogen krijgen.
Dat bedrag keer de factor-20 is 400.000 euro. Netto. Met alle belastingen en toeslagen en aftrekposten, betalen mensen in de top ongeveer een derde belasting. Zij mogen dus, als je deze redenering blijft volgen, maximaal bruto zes ton verdienen.
Maserati
Zes ton voor een bestuurder van een non-profitorganisatie? Maar al die paljassen dan, die in Maserati’s gingen rijden en intussen hun organisaties op de klippen lieten lopen? Dat waren mensen die hun geld niet waard waren. Het waren lieden die omhoog konden vallen omdat ze werkten in een gesloten, slecht gereguleerde en gecontroleerde omgeving. Als we – zoals nu gebeurt – de collectieve sector veel transparanter maken, valt dit soort brokkenpiloten snel genoeg door de mand.
Je wilt de beste mensen én een rechtvaardige, egalitaire maatschappij. Hanteer daarom de ‘factor 20-regel’. Betaal de echte toppers in de zorg een prikkelend maar niet exorbitant salaris: zes ton bruto bij het huidige prijspeil. Een enkele chirurg krijgt dat nu al. Verdriedubbel de norm voor topsalarissen voor zorgbestuurders. Het geklaag over de zorg zal omgekeerd evenredig afnemen. Nederland zal gelukkiger zijn.
Otto Reuchlin
Directeur van PeerAdministratie