We hebben juist nu politici nodig die bereid zijn om de ongemakkelijke maar wel realistische waarheid te vertellen, namelijk dat er lastige keuzes nodig zijn over het verdelen van professionele zorg. Dit betekent dat we een grotere verantwoordelijkheid krijgen in de zorg voor onszelf en elkaar.
‘Er zijn fundamentele keuzes nodig om zorg voor ouderen toekomstbestendig te organiseren’. Dat concludeerde de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 onder voorzitterschap vcan één van de huidige informateurs, Richard van Zwol. Geen nieuwe conclusie, verschillende adviezen en rapporten wezen al op de effecten van de vergrijzing in Nederland. In de ouderenzorg worden zorgorganisaties en medewerkers elke dag geconfronteerd met de gevolgen van een bevolking die steeds ouder wordt. We zien nu al stijgende wachtlijsten voor verpleeghuiszorg en overbelaste mantelzorgers. De komende jaren groeit het aantal 65-plussers in Nederland explosief, naar vijf miljoen in 2040. In diezelfde periode verdubbelt het aantal 90-plussers. Tegelijkertijd gaan in de verpleging, verzorging en thuiszorg de komende tien jaar 150.000 (van bijna 480.000) zorgmedewerkers met pensioen.
Om de gevolgen hiervan te temperen zijn er een aantal radertjes waar de politiek direct aan zou moeten draaien. Talloze onderzoeken vertellen ons hetzelfde: meer passende huisvesting voor senioren, meer samenwerking in plaats van concurrentie in de zorg en zorgmedewerkers meer vertrouwen geven; met meer salaris en minder regeldruk. Maar de realiteit blijft: met minder professionele zorg zullen we meer gezondheid en welzijn moeten zien te organiseren.
Hoe zullen we ouder worden?
Nederlanders blijken zich nog onvoldoende bewust van de impact die de vergrijzing gaat hebben. Dit blijkt ook uit een publieksonderzoek dat ActiZ vorig jaar heeft uitgevoerd. Meer dan 80% van de Nederlanders heeft nog niets concreets geregeld voor hun oude dag. Terwijl iedere Nederlander, jong en oud, de komende jaren met de vergrijzing te maken krijgt. Als oudere, als familielid, als mantelzorger of als alle drie. Juist omdat terugvallen op professionele zorg minder vanzelfsprekend wordt, moeten we onszelf en elkaar de vraag stellen: hoe wil ik graag ouder worden, en hoe kan ik mij daarop voorbereiden? Waar wil je bijvoorbeeld wonen? Wie heb je om je heen? Wat kan je zelf betekenen voor je naasten, als zij zorg nodig hebben? Het is daarom positief dat het Rijk afgelopen week de publiekscampagne ‘Praat vandaag over morgen’ lanceerde en daarmee verder bouwt op wat ActiZ startte.
Niet meer vanzelfsprekend
We moeten Nederland voorbereiden op een tijd waarin de zorg die we zo lang als vanzelfsprekend hebben beschouwd, niet meer houdbaar is. We zien het nu al om ons heen. De dochter die steeds vaker zorgt voor haar vader met dementie omdat hij nog niet in een verpleeghuis terecht kan. Een naaste die ondersteuning biedt omdat er voor een familielid na een operatie geen wijkverpleging beschikbaar is. Zorgorganisaties werken al in een wereld waar meer zorg leveren met minder zorgprofessionals aan meer mensen, de norm is. Om hier mee om te gaan ontwikkelt de sector innovatieve zorgvormen, zoals reablement, rond zelfredzaamheid en preventie. Ook wordt met een nieuwe CAO ingezet op betere arbeidsvoorwaarden en voeren zorgorganisaties samen met vakbonden het gesprek met zorgmedewerkers wat de dubbele vergrijzing voor hun werk betekent. En op regionaal niveau wordt steeds meer samengewerkt om schaars zorgpersoneel zo goed mogelijk in te zetten.
Informateurs aan de slag
Maar vanuit de zorg kunnen we dit niet alleen. De lastige keuzes die nodig zijn over de toegang tot zorg blijven politieke afwegingen en kunnen we niet wegnemen voor Den Haag. Hoe gaan we de professionele zorg zo goed mogelijk verdelen? Op basis van welke waarden? Dit zijn politieke keuzes die maatschappelijke uitleg en verantwoording vereisen. Daar ligt een belangrijke taak voor een nieuw kabinet. In het vorige regeerakkoord ontbrak het woord vergrijzing, dat kunnen we ons niet meer permitteren. Kom met een realistisch verhaal over de vergrijzing. De informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol moeten hiermee aan de slag: hoe verdelen we de professionele zorg eerlijk en wat vragen we van onszelf en van elkaar? Dit moet voor een nieuw kabinet topprioriteit zijn, met woorden, maar vooral met daden.
Anneke Westerlaken
Voorzitter branchevereniging ActiZ
Sterke oproep Anneke! Vergrijzing moet hoofdthema worden in regeerakkoord, niet langer om de hete brei heen draaien. De indringende realiteit die we nu echt onder ogen moeten gaan zien: met minder professionele zorg méér gezondheid en welzijn organiseren. Het is hoog tijd voor een helder doordachte koers met concrete actielijnen en stevige regie. Act yourselves into change!