We zitten nog midden in de coronacrisis en die vraagt van iedereen het uiterste om deze tijd te doorstaan. Toch is het zaak om ook nu al meteen te kijken naar evaluatiepunten. Met een brede blik, want de gevolgen van deze crisis kunnen voor iedereen anders zijn.
Denk aan de ggz-cliënt die denkt dat hij de bron van het virus is en wiens gedachten op hol slaan. Denk aan de mensen die zich stikeenzaam voelen omdat er niemand bij ze op bezoek komt, omdat ze geen dagbesteding krijgen of omdat ze geen vrijwilligerswerk kunnen doen. Of denk aan de dak- en thuislozen die nu niet in de dagopvang terechtkunnen en dus hun toevlucht zoeken in verwarmde winkelcentra, waar ze extra risico lopen en veroorzaken.
Dak- en thuislozen
Deze crisis maakt duidelijk waar het toch al niet goed zit in de zorg en in de samenleving. Dit zien we op microniveau in relaties. Stellen tussen wie het al goed zat, groeien nu juist dichter naar elkaar toe, maar als de relatie al niet optimaal was komt die nu verder onder druk te staan. We zien het ook op groter niveau. Bijvoorbeeld in de ggz, waar door de bekostigingssystematiek veel meer aandacht bestaat voor de lichte gevallen dan voor de ernstige. Denk aan het feit dat geen vangnet bestaat voor zzp’ers. Of aan het feit dat we veel te weinig hebben gedaan om het aantal dak- en thuislozen terug te dringen. Dinsdag 21 april publiceren we hierover een advies dat hiervoor handvaten biedt. In al deze gevallen wordt nu pijnlijk duidelijk hoezeer zowel de zorg als onze samenleving tekortschieten.
Community
Het is dus belangrijk dat we op zoek gaan naar wat we van deze crisis kunnen leren. De eerste lessen zijn al zichtbaar: dat veel meer ruimte bestaat voor digitalisering dan we tot nu toe hebben benut. Voor contact tussen opa’s en oma’s en kleinkinderen bijvoorbeeld, voor onderwijs, voor begeleiding van ouderen en mensen met een verstandelijke beperking. Maar ook – en veel mooier nog – dat de zorg weer van de hele samenleving wordt. Ineens ontstaat een community waarin mensen dingen voor elkaar over hebben. Oud-zorgprofessionals schieten de zorg te hulp. Bedrijven die bier of kleding ontwerpen, ontwikkelen nu desinfectiemiddelen of mondkapjes. Mensen bekommeren zich om die oude buurman die alleen thuis zit. De zorg wordt weer van ons allemaal.
Terug naar normaal?
De kernvraag is: hoe zorgen we ervoor dat we van hieruit niet teruggaan naar normaal als deze crisis voorbij is, maar dat we gezamenlijk een nieuwe dynamiek creëren? Een nieuw normaal waarin strakke centrale regie en enorme flexibiliteit op de werkvloer niet meer lijnrecht tegenover elkaar staan – zoals al jaren het geval is – maar in een vloeiende beweging met elkaar samengaan. Dat dit nu lukt, is te danken aan de ‘nood breekt wet’-situatie waarin we ons bevinden en waarin de nood nadrukkelijk op de voorgrond staat. Als we erin slagen na de crisis niet weer de wet op de voorgrond te plaatsen, kan deze crisis ons heel veel opleveren. In nood leer je je vrienden kennen. Zorg ervoor dat zorg en samenleving ook na deze crisis elkaar blijven vinden.
Erik Dannenberg
Voorzitter Divosa en lid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS)
Volgens mij is het fundament voor deze crisis het neoliberale gedachtengoed. Zolang dat niet wordt verlaten gaan we hier niets van leren, net zoals we niets fundamenteels hebben geleerd van de 2008 crisis. Zo snel mogelijk weer terug naar normaal.
Verandering? Eerst fundamenteel een ander uitgangspunt nemen waarbij het behouden van een leefbare omgeving voor de mens op deze aarde op nummer 1 staat.