Zomaar ontslagen. Afgelopen maanden drie goede bekenden: een verplegende uit de thuiszorg, een medeaandeelhouder van een groot commercieel bedrijf, een bestuurder van een zorgkoepel. Als donderslag bij heldere hemel. In het duister tastend over de reden. Daarover nul communicatie.
In de VS is het staand gebruik. Een verkeerde e-mail kan je al nopen je spullen te pakken en je pasjes in te leveren zonder nadere toelichting. En ja, Angelsaksisch leiderschap herkennen wij als Rijnlanders ook hier als een manier waarop je niet wilt organiseren. Het staat haaks op zaken die wij belangrijk vinden: transparantie, toenemende zelfsturing, integraal management zo laag mogelijk in de organisatie. Dit vraagt namelijk om vertrouwen. Ook de participatiemaatschappij vereist vertrouwen. Want minder overheid en meer door burgers laten doen met minder budget, vraagt om meer eigen verantwoordelijkheid en minder controle en stuurdrift.
Vertrouwensbreuk
Als iemand zonder voorteken wordt ontslagen, is vertrouwen direct verdwenen. Ook bij collega’s. Daarmee blijkt het in een keer onveilig. Het kan immers iedereen overkomen. Dan gaan mensen overlevingsspelletjes spelen. In ‘Hoe word ik een rat‘ staan ze beschreven. De sterksten vechten zich omhoog. Meestal niet de besten. Zo’n onveilige werksfeer gaat ten koste van het inzetten van je talenten, van creativiteit van fouten durven maken om daarvan te leren om te verbeteren. Per saldo levert het de organisatie minder kwaliteit dan er in huis is voor hogere kosten. Verspilling dus.
Het boek ‘The Fish Rots From the Head‘ legt uit dat als het rot in de top, de rest van de organisatie volgt. Mijn stelling: gebeurt zoiets in de top, dan heb je drie á vijf jaar nodig om het vertrouwen binnen de organisatie te herstellen. Vertrouwen komt immers te voet en gaat te paard. Omdat vertrouwen de cultuur raakt, en cultuurveranderingen in organisaties vanaf twintig medewerkers 3 tot 5 jaar kosten, als je er al effectief programma op zet, ben je na één zo’n actie meteen een aantal jaren achterop!
Transparantie
In een gezonde organisatie weet iedereen of hij voldoet in de ogen van de degene die je heeft ‘ingehuurd’. Daarbij hoort: permanent in transparant zijn of zaken wel of niet naar wens verlopen. Dat geldt tweezijdig. Want iemand dit niet op zijn plek zit moet zo snel mogelijk naar een plek waar hij wel tot zijn recht komt. Niet om het gesprek zelf, maar om alle energie en acties te blijven richten op waardevermeerdering voor de klant. Dat is – in Lean termen – je enige bestaansrecht. In die waardevermeerdering leg je jouw vakmanschap. Als daar geen match is, is het wijs om in overleg naar iets anders uit te kijken. Gesprek voorkomt misinterpretaties, die dan in het vroegste stadium getackeld kunnen worden. Blijft de mismatch bestaan, dan wil je degene die daar verantwoordelijk voor is de gelegenheid bieden om te verbeteren door bijvoorbeeld bij te leren, of op een andere plek verder te gaan. Waarom? Omdat iedereen daar uiteindelijk beter van wordt. De klant, de organisatie, de leidinggevenden, de medewerker, de maatschappij.
Laat het je nooit meer gebeuren dat je iemand verrast met een ontslag. Dan heb je vele stations tevoren gemist. Dat begint bij de top van de organisatie. Voorkom de rot!
Mauk van Heemstra
Medeoprichter en eigenaar van ZorgSteedsBeter
