Overbelaste mantelzorgers en een falende lokale zorg leiden inmiddels tot overbevolkte SEHs en onnodige ziekenhuisopnames van ouderen. Op de korte termijn moet er geld bij. Maar dat biedt geen structurele oplossing.
Vroeger bleven ouderen thuis wonen of woonden ze bij hun kinderen in. Bovendien was er een uitgebreid vangnet aanwezig: de kinderen of partner, maar ook de buren, de pastoor of dominee, de diaconie, de huisarts, de kruisvereniging en de woningbouwvereniging. Allemaal vertrouwd en dichtbij, en grotendeels door de burgers zelf georganiseerd.
Toen kwam de verzorgingsstaat, ouderen kregen een AOW en konden als ze dat wilden verhuizen naar een bejaardentehuis en bij hoge zorgbehoefte naar een verpleegtehuis. De staat heeft zo de zorg voor de ouderen langzaam maar zeker overgenomen.
Intussen wordt het oude vertrouwde vangnet stukje bij beetje afgebroken. De kerken lopen leeg, de kruisverenigingen gaan op in grote onpersoonlijke thuiszorginstellingen, de kinderen wennen aan het idee dat ze niet meer voor hun ouders hoeven te zorgen, de buren zien ook eigenlijk geen hulpbehoevende ouderen meer om naar om te zien, huisartsen klitten samen in een gezondheidscentrum een eind verderop. Samen met de individualisering van onze maatschappij en de grotere mobiliteit van de burger, leidt dit tot het grotendeels verdwijnen van de sociale samenhang binnen dorpen, wijken en buurten
Oplopende kosten
Maar de kosten van de ouderenzorg lopen op en de overheid komt er achter dat we veel duurder uit zijn dan de landen om ons heen. Dus de nieuwe koers wordt: ouderen moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen en de gemeente wordt verantwoordelijk voor de zorg en ondersteuning. Maar die moet het wel doen met aanzienlijk minder budget. Dus doet de samenleving weer een steeds groter beroep op de informele zorg.
Maar ja, inmiddels is het maatschappelijke middenveld goeddeels verdwenen, dus komt de zorg steeds meer op de schouders van kinderen en partners te liggen. Volgens het SCP bedroeg het aantal structureel overbelaste mantelzorgers in 2014 al 400 duizend. En daarna is de extramuralisering pas echt begonnen. Overbelaste mantelzorgers en een falende lokale zorg leiden inmiddels tot overbevolkte SEHs en onnodige ziekenhuisopnames van ouderen.
Op de korte termijn moet er geld bij, en de politiek wil dat inmiddels ook. Maar dat biedt geen structurele oplossing. We moeten terug naar een betrokken samenleving, sociale samenhang binnen wijken en dorpen, buren die elkaar weer helpen en ondersteunen.
Burgerinitiatieven
Gelukkig gebeurt dat ook. Lokale burgerinitiatieven komen overal als paddenstoelen uit de grond. Zorgcoöperaties, noaberzorgpunten of stadsdorpen, hoe ze zichzelf ook noemen, actieve burgers nemen weer het heft in eigen hand en gaan de zorg en ondersteuning organiseren voor de ouderen in hun buurt of dorp.
Inmiddels zijn het er zo’n 400 en er komen er per jaar 100 bij. De kans is groot dat bij u in de buurt ook een bewonersinitiatief is. De positieve invloed van deze initiatieven moet niet worden onderschat: ze leveren meer kwaliteit tegen lagere kosten vanuit een nieuwe vorm van gemeenschapszin.
Voor een duurzame ouderenzorg is deze ontwikkeling onmisbaar. Dat wordt ook erkend door VWS: van Rijn noemt burgerinitiatieven ‘een zeer waardevolle en noodzakelijke aanvulling binnen het huidige zorglandschap’. Er wordt momenteel een brede emancipatiebeweging op gang gebracht, met als doel dat bewoners die zelf de regie in hun wijken en dorpen willen nemen door de ‘systeemwereld’ als volwaardige partners worden gezien en het makkelijker wordt om dingen voor elkaar te krijgen. Want van hen (dus onszelf) zullen we het op de langere termijn echt moeten hebben.
Medeoprichter zorgcoöperatie Austerlitz Zorgt
