Nu de eerste fase van paniek voorbij is, blijken er dus andere vraagstukken te zijn ontstaan. Het moet nu niet meer gaan over controle en beheersing, maar over het versterken van veerkracht, het vermogen om je aan te passen. En bij veerkracht gaat het over een veel bredere visie op gezondheid.
Oude zorgsysteem
Corona bracht ons onbedoeld – en om begrijpelijke redenen – weer terug naar het oude zorgsysteem; met een perceptie op gezondheid die we juist aan het ontgroeien waren. Een tijd waarin ‘gezondheid’ werd uitgelegd als de aan- of afwezigheid van ziekte. Door het virus hebben we ‘gezondheid’ opnieuw gereduceerd tot de focus op alleen het medische aspect. Daarbij gold als hamvraag voor het meten van gezondheid: ben je besmet met het virus of niet? Maar ‘gezondheid’ laat zich breder uitleggen.
In Hubers onderzoek (MH), gepubliceerd in 2016 en van waaruit de visie en methode Positieve Gezondheid is ontwikkeld, werd gevraagd wat men eigenlijk onder gezondheid verstaat. Wat blijkt? Beleidsmakers denken daar doorgaans heel anders over dan burgers en vooral als laatstgenoemden ervaring hebben met ziekte.
Zingeving
Waar beleidsmakers zich vooral richten op lichamelijke gezondheid en ziekte, verstaan burgers ook nog heel andere zaken onder gezondheid. Zingeving bijvoorbeeld, maar ook het kunnen werken of het hebben van toekomstperspectief, betekenisvolle sociale contacten en de kwaliteit van leven.
En juist die brede blik op gezondheid delfde in de acute strijd tegen covid-19 het onderspit. We willen het leven van kwetsbare ouderen rekken door bezoek te verbieden, maar verliezen daarbij uit het oog dat het juist dát persoonlijke contact is dat voor hen het leven de moeite waard maakt. Kleine ondernemers liggen wakker van grote financiële zorgen die hun dromen in de weg staan. Dat brengt stress en onzekerheid teweeg die hun veerkracht verlamt. Een minimale bestaanszekerheid draagt bij aan een basis voor gezondheid.
Consequenties
De lockdown bracht andere fysieke en mentale gevolgen met zich mee. Depressies, een hoge mate van stress, een slechte conditie en overgewicht. Mensen zijn door inactiviteit minder weerbaar en ongezonder geworden. We hebben op korte termijn het virus in de kiem gesmoord, maar zitten op lange termijn met de consequenties van onze maatregelen.
Beleidskeuzes
Gezondheidsproblemen waren in de strijd tegen covid-19 de eerste invalshoek. Na alle offers die door de bevolking in de afgelopen tijd zijn gebracht, moet nu de vraag worden gesteld welke beleidskeuzes de gezondheid in brede zin gaan bevorderen. Laten we gezondheid niet langer benaderen in termen van ziekte en zorg, maar kijken naar wat de weerstand en veerkracht van mensen bevordert.
Zo kunnen we op lange termijn de nog komende uitdagingen zo goed mogelijk het hoofd bieden. Laten we vanaf nu dus weer kijken naar de volle breedte van het gezondheidsspectrum, niet met een onderscheid tussen, maar juist door een verbinding van gezondheid en welzijn.
Machteld Huber en Angelique Schuitemaker
Institute voor Positive Health
De reflex om direct te gaan behandelen is inderdaad als vanzelf opgekomen. Alle aandacht ging uit naar de heldendaden op de IC’s, verpleeghuizen en thuiszorg kregen het nakijken. Dit moet te maken hebben met een eenzijdig samengesteld crisisteam. Een team met mensen die toch voornamelijk vanuit de oude WHO definitie hebben gedacht en gehandeld. Er zal nog veel moeten gebeuren wil hier verandering in komen. Een van de noodzakelijke voorwaarden voor een transitie is het versterken van de positie van mensen die veel meer de preventie en de care vertegenwoordigen: verpleegkundigen. Het is te hopen dat initiatieven als die van de dames Ellemeet en Hermans binnenkort werkelijkheid worden, dat zal helpen om van ze naar gg te komen!