Wat alle inzendingen van de Impactmakerprijs 2022 met elkaar gemeen hadden was dat zij inzetten op het potentieel bij organisaties, medewerkers en samenwerking. De oplossing ligt niet primair in het bedenken van nieuwe maatregelen voor de arbeidsmarkt, want er is al heel veel bedacht. Wat we nu ‘lerende netwerken’ noemen, hadden we 15 jaar geleden ook al. Wat wél nieuw is, is dat we niet langer starten bij het tekort, maar bij het potentieel. En dat zijn de mensen op de werkvloer zelf. Leren en ontwikkelen als het uitgangspunt.
Professionele ontwikkeling
De arbeidsmarkt in de zorg wordt niet langer gezien als een reservoir waaruit je altijd kunt tappen. Het water is bijna op. Er zijn niet voldoende mensen beschikbaar, we hebben demografische krimp en een toenemende zorgbehoefte. Het personeelstekort is structureel. Daarnaast geldt: als je niet aan professionele ontwikkeling kunt werken kom je nooit uit de problemen, omdat medewerkers dan vertrekken of uitvallen.
Hoofden leegmaken
Uit de 26 heel diverse voorstellen die we als jury tegen het licht hebben gehouden, zagen we die aandacht voor het potentieel, de mogelijkheden van werknemers en ontwikkeling steeds weer terug. Heel veel projecten gingen over het anders organiseren van werk. Een slimme oplossing is om de hoofden van medewerkers leeg te maken. Als je tijd vrijmaakt waarin iedereen zijn taken afrondt, kun je beter herstellen voor de volgende dag. ‘KNALdag’ is zo’n project om achterstallig werk op te ruimen, dat houdt medewerkers fris.
Organogram
Een van de mooiste voorstellen vertrekt vanuit de basis van de organisatie. Alle medewerkers gingen met elkaar in een opstelling staan, precies volgens de lijnen (het ‘harkje’) van de organisatiestructuur. Door dat fysiek te doen realiseerden ze zich ineens veel beter dat ze elkaar niet in de ogen konden kijken en geen begrip hadden voor elkaars werk. In antwoord daarop bouwden ze hun ‘rond en draaiend organogram’, met de patiënt en de medewerker in het midden. Daaromheen staat de familie en daaromheen de zorgorganisatie. Dit opende de ogen: voor iedereen werd de rolverantwoordelijkheid zichtbaar. ‘Dat geeft vertrouwen en kracht’.
In het project ‘Floortje’ kunnen zorgmedewerkers in een app zoeken naar welke technologie het beste aansluit bij de zorgvraag van hun cliënt of patiënt. Zo hebben zij op eenvoudige wijze toegang tot de laatste ontwikkelingen in zorgtechnologie.
Werkprocessen
Maar volgens de jury werd meeste winst geboekt in de verbindende leerarchitectuur tussen verschillende werelden. Op die manier kan het speelveld worden opgerekt. Door nieuwe technologie in te zetten, door het potentieel aan medewerkers te verbreden, door functies te verrijken en door de afstand tussen de gezondheidszorg en de buitenwereld te verkleinen. Steeds gaat het dan over grensverkeer. De oplossing van de problemen in de zorg komt immers dichterbij als er in de samenleving meer preventie bestaat en minder burgers een beroep doen op zorgvoorzieningen. Om dat te bereiken is het nodig te werken aan meer eenheid van taal en concept, aan het onderling afstemmen van werkwijzen en aan de innovatie van werkprocessen.
Tussen beroepsonderwijs en arbeidsmarkt
Zo’n grensovergang is die tussen het beroepsonderwijs en de arbeidsmarkt. Het project van Sevagram, Gilde Opleidingen en Stichting Koraal waarin het gaat om hybride opleiden van welzijnsverzorgenden, leert hen met andere blik te kijken naar cliënten, waardoor zorg en welzijn meer met elkaar verweven raken. Medewerkers groeien door naar een hogere of bredere kwalificatie, en bewoners tonen zich veel gelukkiger met de geleverde zorg. Dit levert een groeiend potentieel op. In de ogen van de jury was dit de prijswinnaar.
Superdiverse samenleving
Het project over het scholen van anderstaligen bij het NOVA-college kreeg de publieksprijs. De Nederlandse taal leren en meteen meewerken is een belangrijke erkenning voor de deelnemers in dit programma. Het grensverkeer is hier bijna letterlijk te nemen. Dankzij het programma krijgen statushouders de kans deel te nemen in onze superdiverse samenleving. Het toonde aan dat ook vertegenwoordigers van zorginstellingen (hier: ‘het publiek’) het belang van een breder speelveld erkennen en de inspanningen die burgers ondernemen om een volwaardige plaats te verkrijgen op de arbeidsmarkt in zorg en welzijn een warm hart toedragen.
Marc van der Meer
Bijzonder hoogleraar in Tilburg. Ambassadeur Leven Lang Ontwikkelen van het Actie Leer Netwerk en tevens jurylid Impactmakerprijs