Jaarlijks zitten zorgverzekeraars en zorgaanbieders aan de onderhandelingstafel gedurende het contracteerproces, dat uiteindelijk moet leiden tot het sluiten van zorgovereenkomsten. In deze overeenkomsten worden afspraken gemaakt over onder meer tarieven, de kwaliteit van zorg en administratie- en declaratievoorwaarden.
De NZa is bevoegd tot het stellen van regels met betrekking tot de totstandkoming van deze overeenkomsten en heeft onlangs een nieuwe regeling gepubliceerd, de Regeling transparantie Zorginkoopproces, die geldt voor het zorginkoopproces voor het jaar 2023 e.v.. Wat is het belang van deze regeling, en wat zijn de belangrijkste regels voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars?
Boetes en belang
De voorloper van de recent gepubliceerde regeling, die stamt uit 2017, is de laatste jaren meer en meer van belang geworden. Zo heeft de NZa op basis van de Transparantieregeling Zorginkoopproces in 2019 waarschuwingen opgelegd aan VGZ, CZ en DSW. In 2020 legde de NZa een boete op aan VGZ van in totaal € 100.000,- vanwege schending van de Transparantieregeling Zorginkoopproces, terwijl EUCARE in de zomer van 2021 nog een waarschuwing kreeg omdat het inkoopbeleid wijkverpleging niet transparant genoeg was. En eind 2021 ontvingen verzekeraars behorende tot het concern van VGZ opnieuw een boete, nu van in totaal € 38.000,-, opnieuw vanwege schending van deze regeling. Hoewel het om – relatief – lage boetes gaat, volgt hieruit dat de Transparantieregeling Zorginkoopproces niet langer louter een papieren tijger is.
Belangrijkste bepalingen
Vanaf 1 januari 2022 geldt een nieuwe versie van de Transparantieregeling Zorginkoopproces. De regeling ziet op Zvw-zorg. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars zullen het contracteerproces voor de jaren 2023 en verder moeten inrichten conform deze nieuwe regeling, die beoogt de transparantie van het contracteerproces te vergroten. Veel van deze bepalingen zijn niet nieuw. Bij de vier belangrijkste bepalingen uit de regeling staan we kort stil:
- Zorgverzekeraars moeten uiterlijk op 1 april het inkoopbeleid voor het komende kalenderjaar bekend maken. Het inkoopbeleid dient in ieder geval te bestaan uit onder meer:
a. de verschillende fasen van de zorginkoop en de termijnen waarbinnen de zorgaanbieders en zorgverzekeraars moeten reageren;
b. het kwaliteitsbeleid dat de verzekeraar hanteert;
c. de minimumeisen waaraan zorgaanbieders moeten voldoen om in aanmerking te komen voor een overeenkomst;
d. een overzicht van de wijzigingen ten opzichte van het voorgaande inkoopbeleid.
- Zorgverzekeraars en zorgaanbieders moeten voldoende bereikbaar zijn gedurende de contractering. De Transparantieregeling Zorginkoopproces bepaalt dat zowel de zorgverzekeraar als de zorgaanbieder vanaf het moment van bekendmaking van het zorginkoopbeleid tot het moment van het sluiten van de overeenkomst voldoende beschikbaar moet zijn voor vragen en opmerkingen van de (potentiële) contractspartij. Bovendien dienen zowel de verzekeraar als de aanbieder tijdig een duidelijke reactie te geven op vragen en opmerkingen van de andere partij.
- Zorgverzekeraars moeten zorgaanbieders een redelijke termijn bieden om het contractsvoorstel te bestuderen en vragen te stellen. De termijn dient ten minste vier weken te bedragen.
- Wijzigen in het inkoopbeleid moeten tijdig bekend worden gemaakt en op dezelfde wijze waarop de bekendmaking van de eerdere informatie heeft plaatsgevonden. Bovendien moeten wijzigingen na 1 april door de zorgverzekeraars steeds worden gemotiveerd.
Jurisprudentie niet opgenomen in de regeling: gemiste kans
In de jurisprudentie is de laatste jaren een belangrijke waarde toegekend aan de Transparantieregeling Zorginkoopproces. Zo bepaalde het gerechtshof Den Bosch dat uit deze regeling voortvloeit dat “van zorgverzekeraars mag worden verlangd dat zij een objectief, transparant en niet discriminatoir inkoopbeleid voeren”. In 2021 oordeelde de rechtbank Den Haag nog dat dat betekent dat zorgverzekeraars niet enkel aan hun verplichtingen voldoen als zij hun eigen inkoopbeleid naleven; zorgverzekeraars moeten dit inkoopbeleid ook daadwerkelijk op “een objectieve, transparante en niet discriminatoire wijze vorm geven.”
De NZa heeft er helaas niet voor gekozen om deze jurisprudentie te ‘codificeren’ en vast te leggen in de nieuwe Transparantieregeling Zorginkoopproces. Dat is zonde, want dat zou nog meer duidelijkheid scheppen over de verhoudingen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars gedurende de contractering. Daarmee blijft de Transparantieregeling Zorginkoopproces vooral een regeling die het administratieve proces van de zorginkoop probeert te regelen, terwijl de daadwerkelijke geldende verhoudingen gedurende het zorginkoopproces uit de jurisprudentie moeten blijven worden afgeleid.
Wijzigingen
De wijzigingen ten opzichte van de uit 2017 stammende versie van de Transparantieregeling Zorginkoopproces zijn overigens beperkt. Belangrijkste vernieuwing is dat in de nieuwe Transparantieregeling Zorginkoopproces is opgenomen dat het inkoopbeleid óók informatie dient te bevatten voor het geval er sprake is van aanvullende zorginkoop, zoals de wijze waarop een verzoek tot aanvullende afspraken door een zorgaanbieder kan worden ingediend en de minimumeisen waaraan de zorgverzekeraar een verzoek tot dergelijke aanvullende afspraken toetst.
Verder is door de NZa een nadere toelichting opgenomen wat betreft artikel 7 van de Transparantieregeling Zorginkoopproces, dat ziet op het tijdig bekend moeten maken van wijzigingen in het inkoopbeleid. In de toelichting op de regeling geeft de NZa enige handvaten om te bepalen of een wijziging in het inkoopbeleid afdoende tijdig en gemotiveerd bekend is gemaakt. Zowel de vraag of de wijziging van het inkoopbeleid tijdig kenbaar is gemaakt, als de vraag of de wijziging afdoende gemotiveerd is, dient steeds beoordeeld te worden in het licht van de ‘aard en impact’ van de wijziging, zo geeft de NZa te kennen.
Daniël Post