Enkele weken geleden werd mijn vader opgenomen in het ziekenhuis met stevige buikpijn. Na een MRI-scan bleek hij 2 tumoren in zijn blaas te hebben, nierfalen en later ook nog een dubbele longontsteking. Voor al deze kwalen kreeg mijn vader flink wat medicijnen en dat voor iemand die nooit meer dan een paracetamolletje in zijn leven heeft geslikt. Ik had van tevoren nooit kunnen bedenken wat er die avond op me af zou komen, en welke beslissing ik, totaal onvoorbereid, zou moeten nemen.
’s Avonds werd ik gebeld door mijn moeder die mijn vader bezocht in het ziekenhuis. Mijn vader leek een soort psychose te hebben. Hij had alle infusen losgetrokken en liep te schreeuwen op de gang dat hij naar huis wilde. Dat was gezien zijn medische situatie niet mogelijk, alleen dat drong niet tot hem door. Hij leek helemaal in zijn eigen wereld en niet voor rede vatbaar. Later bleek dit een bijwerking van de medicijnen die hij moest slikken.
Oerinstinct
Ik hoorde aan mijn moeder dat ze bang was voor mijn vader en dan komt er een oerinstinct naar boven dat je iemand wilt beschermen. Na overleg met de arts bleek dat de enige mogelijkheid om mijn vader te bedaren medicatie geven was, om hem rustig te krijgen. Hij was op dat moment een gevaar voor zichzelf, maar ook voor zijn omgeving.
Ik moest een verklaring tekenen dat mijn vader tijdelijk handelingsonbekwaam zou worden verklaard. Voor de beeldvorming: een bizarre situatie voor een vitale man van 85 jaar, waar je als dochter trots op bent, tegenop kijkt en die in zijn leven geen vlieg kwaad heeft gedaan. En dan sta je voor de keuze om dwang tegen zijn wil in toe te passen. Voor mijn gevoel had ik geen keuze. Mijn vader heeft nog 3 dagen in een kooi in het ziekenhuis gelegen, hij noemde de kooi zijn ‘gevangenis’. Daarna mocht hij naar huis. Gelukkig.
Duivelse dilemma’s voor mantelzorgers
Dit doet me denken aan de wet Zorg & Dwang die per 1 januari 2020 van kracht wordt, in plaats van de huidige wet. Het uitgangspunt is dwang, alleen als het niet anders kan. Met de extramuralisering van zorg zal het in de toekomst mogelijk worden ook dwang toe te passen in een thuiszorg situatie. Maar er gelden wel extra zorgvuldigheidseisen.
Uitgangspunt van de nieuwe wet in een thuiszorgsituatie is dat alleen onvrijwillige zorg toegepast wordt als het echt niet anders kan (‘nee, tenzij’). De wet regelt onder welke strikte voorwaarden onvrijwillige zorg geboden kan worden: alleen wanneer ernstig nadeel voor de cliënt aanwezig is of dreigt én alleen wanneer een besluit tot toepassing van onvrijwillige zorg genomen wordt na een zorgvuldig afwegingsproces met de juiste personen.
Het is ook mogelijk een deel van het toezicht over te laten aan de mantelzorger, maar de zorgprofessional moet er dan zeker van zijn dat de mantelzorger deze taken goed kan uitoefenen en kan overzien wat de gevolgen hiervan zijn. Hierin schuilt wat mij betreft het gevaar. Is iedere mantelzorger in Nederland in staat zo’n beslissing te nemen? Hoe bereid je iemand voor op zo’n duivels dilemma? Want terugkijkend op mijn eigen beslissing was het rationeel heel goed te verklaren, maar emotioneel heb ik het er nog steeds moeilijk mee.
Protocollen en vastlegging van de welke dwangmiddelen er toegepast kunnen worden, is essentieel voor elke zorg organisatie. Hierin ligt ook een verantwoordelijkheid voor softwareleveranciers: zij moeten ervoor zorgen dat zorgorganisaties ruim de tijd krijgen om per client te bepalen welke dwangmiddelen er toegepast mogen worden.